Dodatkowe info Zamknij

Mapa VisitGZM

x

VisitGZM to ponad 350 obiektów prezentujących różnorodność Metropolii i pokazujących ofertę spędzania czasu wolnego i realizacji zainteresowań.

W Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii znajdziesz różne ciekawe miejsca w zależności od zainteresowań: są tu obiekty kultury (kino, muzyka, teatr, malarstwo i design), tereny rekreacyjne, uprawiana sportu i aktywnej rekreacji, pamiątki – judaika, pamiątki z dalekiej przeszłości jak średniowiecze, ale przede wszystkim ogromne bogactwo poprzemysłowe.

Mapa została podzielona na 6 kategorii: 1) zabytki, architektura współczesna, 2) dziedzictwo przemysłowe, 3) kultura, 4) sport i rekreacja, 5) atrakcje (inne), 6) szlaki kulturowe, a każda z nich na podkategorie (niektóre punkty zaliczane są do dwóch i więcej kategorii, jak np. obiekty ze Szlaku Techniki).

Korzystając z opcji filtrowania można wybrać interesujące podkategorie. Dodatkowe opcje filtrowania dostępne są w bocznym menu.

Przy tworzeniu mapy korzystano z materiałów udostępnionych na oficjalnych strona obiektów i placówek oraz z innych źródeł i materiałów, w tym w głównej mierze z następujących stron internetowych:

Dopełnieniem treści VisitGZM, pokazującym różnorodność oferty czasu wolnego jest GreenGZM z parkami i skwerami GZM. Zachęcamy także do zapoznania się z przewodnikiem po Metropolii przygotowanym z myślą o studentach – Studiuj w GZM – w którym znajdują się m.in. propozycje najważniejszych miejsc do odwiedzenia w GZM.

Pole golfowe Śląskiego Klubu Golfowego w Siemianowicach Śląskich

Golf

Siemianowice Śląskie, ul. Sowia 14

Dolina Trzech Stawów – Katowicki Park Leśny

Spacery i rekreacja

Katowice, ul. Trzech Stawów

Muzeum Śląskie

Muzea

Katowice, ul. T. Dobrowolskiego 1

Osiedle Tysiąclecia

Układy urbanistyczne

Katowice, ul. Zawiszy Czarnego

Osiedle A

Układy urbanistyczne

Tychy, pl. św. Anny, ul. Arkadowa, Wojska Polskiego, gen. Andersa, Asnyka

Śląskie Centrum Wolności i Solidarności oraz Pomnik Dziewięciu z Wujka

Zabytkowe i historyczne

Katowice, ul. Wincentego Pola 38

Hala widowiskowo-sportowa Spodek

Współczesne

Katowice, al. Wojciecha Korfantego 35

Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia (NOSPR)

Współczesne

Katowice, plac Wojciecha Kilara 1

Muzeum Śląskie

Współczesne

Katowice, ul. T. Dobrowolskiego 1

Pomnik poległych górników KWK „Wujek” (Pomnik Dziewięciu z Wujka)

Rzeźby i pomniki

Katowice, ul. Wincentego Pola 38

Hala widowiskowo-sportowa Spodek

Hale widowiskowo-sportowe i stadiony

Katowice, al. Wojciecha Korfantego 35

Strefa Kultury

Współczesne

Katowice, al. Wojciecha Korfantego / pl. Sławika i Antala

Międzynarodowe Centrum Kongresowe (MCK)

Współczesne

Katowice, plac Sławika i Antalla 1

Osiedle Nikiszowiec

Budownictwo patronackie

Katowice, os. Nikiszowiec (ul. św. Anny)

Dolina Bytomki

Spacery i rekreacja

Bytom, ul. Kolonia Zgorzelec

Strefa Kultury

Zrewitalizowane

Katowice, al. Wojciecha Korfantego / pl. Sławika i Antala

Muzeum Śląskie

Zrewitalizowane

Katowice, ul. T. Dobrowolskiego 1

Śląskie Centrum Wolności i Solidarności oraz Pomnik Dziewięciu z Wujka

Zrewitalizowane

Katowice, ul. Wincentego Pola 38

Szkoła Filmowa im. Krzysztofa Kieślowskiego (Wydział Radia i Telewizji UŚ)

Współczesne

Katowice, ul. Świętego Pawła 7A

Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej „Symfonia”

Współczesne

Katowice, ul. Zacisze 3

Fabryka Porcelany

Zrewitalizowane

Katowice, ul. Porcelanowa 23

Stary Dworzec

Zrewitalizowane

Katowice, ul. Dworcowa

Galeria Szyb Wilson

Zrewitalizowane

Katowice, ul. Oswobodzenia 1

Browar Mokrskich

Zrewitalizowane

Katowice, ul. ks. bpa Bednorza 2a-6

Szyb Pułaski i zabudowania Kopalni Wieczorek

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Katowice, ul. Szopienicka

Superjednostka

Współczesne

Katowice, al. Wojciecha Korfantego 16-32

Muzeum Hutnictwa Cynku Walcownia

Prezentujące dawny przemysł

Katowice, ul. 11 Listopada 50

Wieża wyciągowa Szybu Warszawa II

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Katowice, ul. T. Dobrowolskiego 1

Wieża ciśnień przy ul. J. Korczaka

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Katowice, ul. J. Korczaka

Szyb Jerzy (Jorg)

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Katowice, ul. Chorzowska 107

Osiedle Giszowiec

Budownictwo patronackie

Katowice, os. Giszowiec

„Kukurydze” na Osiedlu Tysiąclecia

Współczesne

Katowice, ul. Zawiszy Czarnego

Kolonia miejska kopalni „Wujek” (Oheim)

Budownictwo patronackie

Katowice, ul. J. Poniatowskiego, B. Głowackiego, Skalna, Barbary

Dom noclegowy w Katowicach-Kostuchnie (obecnie siedziba Miejskiego Dom Kultury „Południe” )

Budownictwo patronackie

Katowice, ul. T. B. Żeleńskiego 83

Osiedle Gwiazdy (Osiedle Walentego Roździeńskiego)

Współczesne

Katowice, al. W. Roździeńskiego 86, 88, 90, 96, 98, 100

Biurowce .KTW

Współczesne

Katowice, al. Walentego Roździeńskiego 1

Budynki Stalexport – Trzonolinowce

Współczesne

Katowice, ul. A. Mickiewicza 29

Dom pracowniczy kopalni Cleophas (Kleofas)

Budownictwo patronackie

Katowice, ul. Gliwicka 204

Szyb wschodni II dawnej KWK Kleofas

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Katowice, ul. F. Bocheńskiego 66

Dawna huta cynku

Niezrewitalizowane

Katowice, ul. Ks. mjra Karola Woźniaka

Szyb Pułaski i zabudowania Kopalni Wieczorek

Niezrewitalizowane

Katowice, ul. Szopienicka

Osiedle patronackie Warszawskiego Towarzystwa Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych

Budownictwo patronackie

Sosnowiec, ul. Klubowa

Wieża Ciśnień przy ul. Leśnej w Gliwicach

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Gliwice, ul. Leśna

Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka (CINIBA)

Współczesne

Katowice, ul. Bankowa 11a

Akademia Muzyczna w Katowicach

Zabytkowe i historyczne

Katowice, ul. Zacisze 3

Dawna siedziba Muzeum Śląskiego

Zabytkowe i historyczne

Katowice, ul. Korfantego 3

Sztolnia Czarnego Pstrąga

Zabytkowe i historyczne

Tarnowskie Góry, ul. Szczęść Boże 81

Zabytkowa Kopania Srebra

Zabytkowe i historyczne

Tarnowskie Góry, ul. Repecka

Wieża spadochronowa w Parku Kościuszki

Zabytkowe i historyczne

Katowice, ul. Tadeusza Kościuszki

Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego

Modernistyczne

Katowice, ul. Jagiellońska 25

Hala widowiskowo-sportowa Spodek

Hale widowiskowo-sportowe i stadiony

Katowice, al. Wojciecha Korfantego 35

Nowe Gliwice

Zrewitalizowane

Gliwice, ul. Bojkowska 37

Starganiec

Plaże i zbiorniki wodne

Mikołów, ul. Owsiana / Katowice

Ośrodek Rekreacyjno-Wypoczynkowy „Zadole”

Plaże i zbiorniki wodne

Katowice, ul. Wczasowa 8

Skatepark PTG

Skateparki i pumptracki

Katowice, Pomnik Trudu Górniczego, ul. Górnośląska 57

Aeroklub Śląski

Lotnictwo

Katowice, ul. Lotnisko 1

Zagłębiowski Park Sportowy – ArcelorMittal Park

Hale widowiskowo-sportowe i stadiony

Sosnowiec, ul. gen. Mariusza Zaruskiego 2

Wake Zone Stawiki

Sporty wodne

Sosnowiec, ul. Jana III Sobieskiego 49

Stadion Zimowy

Lodowiska

Sosnowiec, ul. Zamkowa 4

Stara Fabryka Drutu

Niezrewitalizowane

Gliwice, ul. Stanisława Dubois 45c

Ścianka Wspinaczkowa Poziom 450

Wspinaczka

Sosnowiec, ul. Narutowicza 51

Muzeum Śląskie

Szlak zabytków techniki

Katowice, ul. T. Dobrowolskiego 1

Osiedle Nikiszowiec

Szlak zabytków techniki

Katowice, os. Nikiszowiec (ul. św. Anny)

Osiedle Giszowiec

Szlak zabytków techniki

Katowice, os. Giszowiec

Muzeum Hutnictwa Cynku Walcownia

Szlak zabytków techniki

Katowice, ul. 11 Listopada 50

Fabryka Porcelany

Szlak zabytków techniki

Katowice, ul. Porcelanowa 23

Radiostacja

Szlak zabytków techniki

Gliwice, ul. Tarnogórska 127-129-131

Galeria Szyb Wilson

Szlak zabytków techniki

Katowice, ul. Oswobodzenia 1

Muzeum Techniki Sanitarnej

Szlak zabytków techniki

Gliwice, ul. Edisona 16

Oddział Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach

Szlak zabytków techniki

Gliwice, ul. Bojkowska 37

Sztolnia Królowa Luiza

Szlak zabytków techniki

Zabrze, ul. Wolności 408

Zabytkowy Szyb Maciej

Szlak zabytków techniki

Zabrze, ul. Srebrna 6

Kopalnia Guido

Szlak zabytków techniki

Zabrze, ul. 3 Maja 93

Bajtel Gruba – Park 12 C

Szlak zabytków techniki

Zabrze, ul. Maurycego Mochnackiego 12

Elektrociepłownia Szombierki

Szlak zabytków techniki

Bytom, ul. Kosynierów 30

Górnośląskie Koleje Wąskotorowe

Szlak zabytków techniki

Bytom, ul. Reja 1

Osiedle Ficinus

Szlak zabytków techniki

Ruda Śląska, ul. Kubiny

Centrum Wycieczkowe Tyskich Browarów Książęcych

Szlak zabytków techniki

Tychy, ul. Katowicka 9

Browar Obywatelski (Tichauer)

Zrewitalizowane

Tychy, ul. Browarowa 7

Browar Obywatelski (Tichauer)

Szlak zabytków techniki

Tychy, ul. Browarowa 7

Muzeum Miejskie Sztygarka

Szlak zabytków techniki

Dąbrowa Górnicza, ul. Legionów Polskich 69

Szyb Prezydent, Kompleks Sztygarka

Szlak zabytków techniki

Chorzów, ul. Piotra Skargi 34 a/d

Centralne Muzeum Pożarnictwa

Szlak zabytków techniki

Mysłowice, ul. Stadionowa 7a

Śląski Teatr Lalki i Aktora „Ateneum”

Dla dzieci

Katowice, ul. św. Jana 10

Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia (NOSPR)

Koncerty i spektakle muzyczne

Katowice, plac Wojciecha Kilara 1

Międzynarodowe Centrum Kongresowe (MCK)

Obiekty wielofunkcyjne

Katowice, plac Sławika i Antalla 1

Śląskie Centrum Wolności i Solidarności oraz Pomnik Dziewięciu z Wujka

Muzea

Katowice, ul. Wincentego Pola 38

Muzeum Hutnictwa Cynku Walcownia

Muzea

Katowice, ul. 11 Listopada 50

Muzeum w Sosnowcu (Zespół parkowo-pałacowy Schoena)

Muzea

Sosnowiec, ul. Chemiczna

Filharmonia Śląska

Koncerty i spektakle muzyczne

Katowice, ul. Sokolska 2

Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej „Symfonia”

Koncerty i spektakle muzyczne

Katowice, ul. Zacisze 3

Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego

Teatry

Katowice, ul. Rynek 10

Teatr Korez

Teatry

Katowice, plac Sejmu Śląskiego 2

Śląski Teatr Lalki i Aktora „Ateneum”

Teatry

Katowice, ul. św. Jana 10

Bajka Pana Kleksa

Dla dzieci

Katowice, ul. Porcelanowa 23

Kino Światowid

Kina studyjne

Katowice, ul. 3 Maja 7

Kinoteatr Rialto

Kina studyjne

Katowice, ul. św. Jana 24

Kino Kosmos

Kina studyjne

Katowice, ul. Sokolska 66

Galeria ASP Katowice – Rondo Sztuki

Galerie artystyczne

Katowice, Rondo im. gen. Jerzego Ziętka 1

Flyspot

Tunel aerodynamiczny

Katowice, ul. Chorzowska 100

Galeria Szyb Wilson

Galerie artystyczne

Katowice, ul. Oswobodzenia 1

Katowice Miasto Ogrodów – Instytucja Kultury im. Krystyny Bochenek

Obiekty wielofunkcyjne

Katowice, plac Sejmu Śląskiego 2

Park Tradycji Górnictwa i Hutnictwa

Szlak zabytków techniki

Siemianowice Śląskie, ul. Elizy Orzeszkowej 12

Teatr Zagłębia

Teatry

Sosnowiec, ul. Teatralna 4

Drapacz Chmur

Modernistyczne

Katowice, ul. Żwirki i Wigury 15

Sztolnia Czarnego Pstrąga

Szlak zabytków techniki

Tarnowskie Góry, ul. Szczęść Boże 81

Oddział Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach

Muzea

Gliwice, ul. Bojkowska 37

Hala widowiskowo-sportowa Arena Gliwice – PreZero Arena Gliwice

Hale widowiskowo-sportowe i stadiony

Gliwice, ul. Akademicka 50

Teatr Miejski w Gliwicach

Teatry

Gliwice, ul. Nowy Świat 55-57

Muzeum Techniki Sanitarnej

Muzea

Gliwice, ul. Edisona 16

Zabytkowa Kopania Srebra

Szlak zabytków techniki

Tarnowskie Góry, ul. Repecka

Trójkąt Trzech Cesarzy

Zabytkowe i historyczne

Sosnowiec, ul. Szlak Dawnego Pogranicza / Mysłowice

Muzeum w Gliwicach – Willa Caro

Muzea

Gliwice, ul. Dolnych Wałów 8a

Dom Pamięci Żydów Górnośląskich

Muzea

Gliwice, ul. Poniatowskiego 14

Kino AMOK

Kina studyjne

Gliwice, ul. Dolnych Wałów 3

Wieże KWK Polska

Szlak zabytków techniki

Świętochłowice, ul. Wojska Polskiego 16

Muzeum Górnictwa Węglowego

Muzea

Zabrze, 3 Maja 19

Dom Muzyki i Tańca

Obiekty wielofunkcyjne

Zabrze, ul. Gen. de Gaulle’a 17

Galeria Sztuki Współczesnej Elektrownia

Szlak zabytków techniki

Czeladź, ul. Dehnelów 45

Centrum wiedzy o węglu Carboneum

Muzea

Zabrze, ul. Jana Zamoyskiego 2

Muzeum Energetyki

Szlak zabytków techniki

Łaziska Górne, ul. Wyzwolenia 30

Muzeum Górnośląskie

Muzea

Bytom, pl. Jana III Sobieskiego 2

Filharmonia Zabrzańska

Koncerty i spektakle muzyczne

Zabrze, Park Hutniczy 7

Muzeum Chleba, Szkoły i Ciekawostek

Szlak zabytków techniki

Radzionków, ul. Zofii Nałkowskiej 5

Teatr Nowy

Teatry

Zabrze, plac Teatralny 1

Stacja Wodociągowa Zawada-Karchowice

Szlak zabytków techniki

Karchowice , ul. Bytomska 6

Kino Roma

Kina studyjne

Zabrze, ul. Padlewskiego 4

Opera Śląska

Koncerty i spektakle muzyczne

Bytom, ul. S. Moniuszki 21

Drewniany kościół pw. św. Walentego w Bieruniu Starym

Szlak architektury drewnianej

Bieruń, ul. Krakowska 39

Muzeum PRL-u

Muzea

Ruda Śląska, ul. Zajęcza 42

Bytomski Teatr Tańca i Ruchu ROZBARK

Teatry

Bytom, ul. Wojciecha Kilara 29

Drewniany kościół pw. św. Wawrzyńca w Bobrownikach

Szlak architektury drewnianej

Bobrowniki, ul. Henryka Sienkiewicza 224

Centrum Wycieczkowe Tyskich Browarów Książęcych

Muzea

Tychy, ul. Katowicka 9

Centrum Wycieczkowe Tyskich Browarów Książęcych

Zrewitalizowane

Tychy, ul. Katowicka 9

Browar Obywatelski (Tichauer)

Muzea

Tychy, ul. Browarowa 7

Muzeum Miejskie Sztygarka

Muzea

Dąbrowa Górnicza, ul. Legionów Polskich 69

Teatr Mały

Teatry

Tychy, ul. ks. kard. Augusta Hlonda 1

Pałac Kultury Zagłębia

Obiekty wielofunkcyjne

Dąbrowa Górnicza, plac Wolności 1

Muzeum Hutnictwa

Muzea

Chorzów, ul. Metalowców 4a

Stadion Śląski

Hale widowiskowo-sportowe i stadiony

Chorzów, ul. Katowicka 10

Park Etnograficzny w Chorzowie

Muzea

Chorzów, ul. Parkowa 25

Centralne Muzeum Pożarnictwa

Muzea

Mysłowice, ul. Stadionowa 7a

Dom Oświatowy Biblioteki Śląskiej

Modernistyczne

Katowice, ul. Francuska 12

Teatr Rozrywki

Teatry

Chorzów, ul. Marii Konopnickiej 1

Teatr Rozrywki

Koncerty i spektakle muzyczne

Chorzów, ul. Marii Konopnickiej 1

Skansen Maszyn Parowych

Muzea

Tarnowskie Góry, ul. Szczęść Boże 79H

Siemianowickie Centrum Kultury Park Tradycji

Obiekty wielofunkcyjne

Siemianowice Śląskie, ul. Elizy Orzeszkowej 12

Muzeum w Tarnowskich Górach

Muzea

Tarnowskie Góry, ul. Rynek 1

Muzeum Zagłębia

Muzea

Będzin, ul. Zamkowa 1

Hala widowiskowo-sportowa Będzin Arena

Hale widowiskowo-sportowe i stadiony

Będzin, ul. Sportowa 20

Teatr Dzieci Zagłębia

Teatry

Będzin, ul. Teatralna 4

Muzeum Powstań Śląskich

Muzea

Świętochłowice, ul. Wiktora Polaka 1

Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich

Muzea

Siemianowice Śląskie, ul. Chopina 6

Hala widowiskowo-sportowa Arena Gliwice – PreZero Arena Gliwice

Hale widowiskowo-sportowe i stadiony

Gliwice, ul. Akademicka 50

Galeria Sztuki Współczesnej Elektrownia

Galerie artystyczne

Czeladź, ul. Dehnelów 45

Skansen kolejowy

Muzea

Pyskowice, ul. Piaskowa 1

Muzeum Energetyki

Muzea

Łaziska Górne, ul. Wyzwolenia 30

Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku

Muzea

Radzionków, św. Wojciecha 118

Muzeum Chleba, Szkoły i Ciekawostek

Muzea

Radzionków, ul. Zofii Nałkowskiej 5

Drewniany kościół pw. św. Mikołaja w Mikołowie

Szlak architektury drewnianej

Mikołów, ul. Gliwicka 354

Muzeum „Zamek w Chudowie”

Muzea

Chudów, ul. Podzamcze 6

Drewniany kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Mikołowie

Szlak architektury drewnianej

Mikołów, ul. Staromiejska 95

Oddział Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach

Prezentujące dawny przemysł

Gliwice, ul. Bojkowska 37

Marina Gliwice

Sporty wodne

Gliwice, ul. Portowa 28

Drewniany kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Szlak architektury drewnianej

Sałsza, ul. Kościelna 78

Lofty w starym spichlerzu

Zrewitalizowane

Gliwice, ul. Zygmunta Starego 24A

Drewniany kościół pw. Narodzenia św. J. Chrzciciela i Matki Bożej Częstochowskiej w Poniszowicach

Szlak architektury drewnianej

Poniszowice, ul. Parkowa 5

Muzeum Techniki Sanitarnej

Infrastruktura wodna i kolejowa

Gliwice, ul. Edisona 16

Lodowisko „Tafla”

Lodowiska

Gliwice, ul. Akademicka 29

Sztolnia Królowa Luiza

Prezentujące dawny przemysł

Zabrze, ul. Wolności 408

Kopalnia Guido

Prezentujące dawny przemysł

Zabrze, ul. 3 Maja 93

Zabytkowy Szyb Maciej

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Zabrze, ul. Srebrna 6

Wieża ciśnień z centrum wiedzy o węglu Carboneum

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Zabrze, ul. Jana Zamoyskiego 2

Kościół garnizonowy św. Kazimierza

Modernistyczne

Katowice, ul. Mikołaja Kopernika 10

Drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła w Katowicach

Szlak architektury drewnianej

Katowice, ul. Kościuszki 112

Łaźnia łańcuszkowa kopalni królowa Luiza i Park 12c

Prezentujące dawny przemysł

Zabrze, ul. Wolności 410

Kolonia robotnicza Borsigwerk (osiedle Borsiga)

Budownictwo patronackie

Zabrze, ul. Stefana Okrzei, św. Wojciecha

Osiedle robotnicze Ballestrema

Budownictwo patronackie

Zabrze, ul. Szafarczyka, Nowowiejskiego, Andersa

Osiedle robotnicze Kolonia B

Budownictwo patronackie

Zabrze, ul. Lompy, Wiejska, Bogusławskiego, Wróblewskiego

Osiedle robotnicze Donnersmarca „Zandka”

Budownictwo patronackie

Zabrze, os. Zdanka (ul. Cmentarna)

Dom Stalowy

Budownictwo patronackie

Zabrze, ul. Cmentarna 7

Elektrociepłownia Szombierki

Niezrewitalizowane

Bytom, ul. Kosynierów 30

Budynek siłowni huty Bobrek

Niezrewitalizowane

Bytom, ul. Konstytucji 61

Zabytkowa kopalnia Rozbark i Szyb Bończyk

Zrewitalizowane

Bytom, ul. Chorzowska 12

Szyb Krystyna

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Bytom, ul. Zabrzańska 7

Wieża ciśnień w Bytomiu

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Bytom, ul. Oświęcimska 27/29

Kolonie robotnicze Bobrek I, II i III (tzw. Nowa Kolonia Robotnicza)

Budownictwo patronackie

Bytom, ul. Czajkowskiego, Olszewskiego, Jachymczyka, Stelmacha, Żwirowa

Drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła w Księżym Lesie

Szlak architektury drewnianej

Księży Las, ul. Wiejska 2

Kolonia Zgorzelec

Budownictwo patronackie

Bytom, ul. Kolonia Zgorzelec 13

Bolko Loft

Zrewitalizowane

Bytom, ul. Kruszcowa 4a

Górnośląskie Koleje Wąskotorowe

Infrastruktura wodna i kolejowa

Bytom, ul. Reja 1

Stacja Biblioteka

Zrewitalizowane

Ruda Śląska, ul. Dworcowa 33

Wielki piec hutniczy w Nowym Bytomiu

Niezrewitalizowane

Ruda Śląska, ul. Niedurnego 79

Dom towarowy Kaufhaus

Zrewitalizowane

Ruda Śląska, ul. Piotra Niedurnego 99

Zrewitalizowana pocynkowa hałda w Rudzie Śląskiej

Zrewitalizowane

Ruda Śląska, ul. 1 Maja

Teren po koksowni Orzegów

Zrewitalizowane

Ruda Śląska, ul. Kard. Augusta Hlonda 52

Drewniany kościół pw. św. Jadwigi

Szlak architektury drewnianej

Zabrze, ul. Wolności 504

Szyb Mikołaj

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Ruda Śląska, ul. Szyb Walenty

Drewniany kościół ewangelicki

Szlak architektury drewnianej

Zabrze, ul. Brygadzistów 14

Osiedle robotnicze z domem towarowym Kaufhaus

Budownictwo patronackie

Ruda Śląska, ul. Niedurnego

Drewniany kościół pw. św. Bartłomieja

Szlak architektury drewnianej

Sośnicowice, ul. Kościelna 1

Osiedle Ficinus

Budownictwo patronackie

Ruda Śląska, ul. Kubiny

Drewniany kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Sierakowicach

Szlak architektury drewnianej

Sierakowice, ul. Wiejska 2

Osiedle robotnicze przy ul.: Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej

Budownictwo patronackie

Ruda Śląska, ul. Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelna

Kolonia Carl Emanuel (tzw. Karmańskie)

Budownictwo patronackie

Ruda Śląska, ul. Raciborska, Zabrzańska, Wolności

Szyb Andrzej

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Ruda Śląska, ul. Obrońców Westerplatte, ul. Odrodzenia

Szyb Franciszek

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Ruda Śląska, ul. Konopnickiej 18

Fabryka Pełna Życia

Zrewitalizowane

Dąbrowa Górnicza, ul. T. Kościuszki 3/101

Muzeum Hutnictwa

Prezentujące dawny przemysł

Chorzów, ul. Metalowców 4a

Szyb Prezydent, Kompleks Sztygarka

Zrewitalizowane

Chorzów, ul. Piotra Skargi 34 a/d

Lofty Kościuszko

Zrewitalizowane

Chorzów, ul. Metalowców 13

Drewniany kościół pw. św. Trójcy w Rachowicach

Szlak architektury drewnianej

Rachowice, ul. Rachowicka 5/1

Kolonia robotnicza przy ul. Kalidego

Budownictwo patronackie

Chorzów, ul. Kalidego

Zabudowa Chorzowa Batory

Budownictwo patronackie

Chorzów, ul. Batorego, Karłowicza, Szczepańska

Drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła w Rudzińcu

Szlak architektury drewnianej

Rudziniec, ul. Lipowa 52

Szyb Elżbieta

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Chorzów, ul. Siemianowicka 64

Powstańcza strefa pamięci na terenie kopalni Mysłowice

Zrewitalizowane

Mysłowice, ul. Bytomska 24

Drewniany kościół pw. Wszystkich Świętych w Bojszowach

Szlak architektury drewnianej

Bojszów, ul. Kościelna 2

Park Tradycji Górnictwa i Hutnictwa

Zrewitalizowane

Siemianowice Śląskie, ul. Elizy Orzeszkowej 12

Kolonia robotnicza Grabie

Budownictwo patronackie

Siemianowice Śląskie, ul. Hutnicza, a także w rejonie ulic: Szkolnej, M. Kasprzaka, Jedności i Trafalczyka

Pływalnia Miejska w Siemianowicach Śląskich (pot. Badyhala)

Zrewitalizowane

Siemianowice Śląskie, ul. Śniadeckiego 11

Zabytkowa Kopania Srebra

Prezentujące dawny przemysł

Tarnowskie Góry, ul. Repecka

Sztolnia Czarnego Pstrąga

Prezentujące dawny przemysł

Tarnowskie Góry, ul. Szczęść Boże 81

Skansen Maszyn Parowych (część Zabytkowej Kopalni Srebra)

Infrastruktura wodna i kolejowa

Tarnowskie Góry, ul. Szczęść Boże 79H

Nitowana Wieża Ciśnień w Grodźcu

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Będzin, ul. Willowa

Ruiny cementowni „Saturn”

Niezrewitalizowane

Będzin, ul. Barlickiego

Wieże KWK Polska

Zrewitalizowane

Świętochłowice, ul. Wojska Polskiego 16

Osiedle – III Kolonia Robotnicza

Budownictwo patronackie

Knurów, ul. Dworcowa, Mickiewicza, Damrota, Janty, Kopernika, Kościuszki, Miarki, Poniatowskiego, Sienkiewicza, Ogrodowej i Słoniny

Galeria Sztuki Współczesnej Elektrownia

Zrewitalizowane

Czeladź, ul. Dehnelów 45

Osiedle Piaski

Budownictwo patronackie

Czeladź, ul. Francuska 13/5

Muzeum Energetyki

Prezentujące dawny przemysł

Łaziska Górne, ul. Wyzwolenia 30

Drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła w Żernicy

Szlak architektury drewnianej

Żernica, ul. Leopolda Miki 3

Śluza Dzierżno – Kanał Gliwicki

Infrastruktura wodna i kolejowa

Pyskowice, ul. Śluza

Skansen kolejowy

Infrastruktura wodna i kolejowa

Pyskowice, ul. Piaskowa 1

Drewniany kościół pw. św. Mikołaja w Wilczy

Szlak architektury drewnianej

Wilcza, ul. Karola Miarki 133

Stacja Wodociągowa Zawada-Karchowice

Infrastruktura wodna i kolejowa

Karchowice , ul. Bytomska 6

Drewniany kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gliwicach

Szlak architektury drewnianej

Gliwice, ul. Kozielska 29

Robotnicze osiedle Hugona i planty

Budownictwo patronackie

Radzionków, ul. Kużaja

Robotnicze osiedle Hugona i planty

Zrewitalizowane

Radzionków, ul. Kużaja

Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku

Zrewitalizowane

Radzionków, św. Wojciecha 118

Śluza Rudziniec – Kanał Gliwicki

Infrastruktura wodna i kolejowa

Rudziniec, ul. Dębowa 1

Drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła w Katowicach

Świątynie

Katowice, ul. Kościuszki 112

Archikatedra Chrystusa Króla

Świątynie

Katowice, ul. Plebiscytowa 49A

Kościół św. apostołów Piotra i Pawła

Świątynie

Katowice, ul. Mikołowska 32

Kościół Rzymskokatolicki p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP w Katowicach (Kościół Mariacki)

Świątynie

Katowice, plac ks. Emila Szramka 1

Kościół Zmartwychwstania Pańskiego (Parafia Ewangelicko-Augsburska)

Świątynie

Katowice, ul. Warszawska 18

Kościół Matki Kościoła Niepokalanej Jutrzenki Wolności 

Świątynie

Katowice, ul. Gawronów 20

Osiedle B

Układy urbanistyczne

Tychy, pl. Baczyńskiego, ulice Brzozowa, Bohaterów Warszawy, Batorego, Braterska, Biblioteczna, Bocheńskiego, Budowlanych

Cmentarz żydowski w Katowicach

Kultura żydowska

Katowice, ul. Kozielska 16

Pomnik Powstańców Śląskich

Rzeźby i pomniki

Katowice, al. Wojciecha Korfantego

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych

Świątynie

Katowice, ul. Mieszka I 6

Kościół garnizonowy św. Kazimierza

Świątynie

Katowice, ul. Mikołaja Kopernika 10

Drewniany kościół pw. św. Jerzego w Gliwicach-Ostropie

Szlak architektury drewnianej

Gliwice, ul. Piekarska 13

Radiostacja

Zabytkowe i historyczne

Gliwice, ul. Tarnogórska 127-129-131

Zespół parkowo-pałacowy Schoena

Wille, pałace, założenia

Sosnowiec, ul. Chemiczna

Zamek Sielecki

Wille, pałace, założenia

Sosnowiec, ul. Zamkowa 2

Pałac Dietla

Wille, pałace, założenia

Sosnowiec, ul. Żeromskiego 2a

Dwór Mieroszewskich

Wille, pałace, założenia

Sosnowiec, ul. Dworska / ul. Szpitalna 1

Bazylika Katedralna Wniebowzięcia NMP

Świątynie

Sosnowiec, ul. Kościelna 1

Cerkiew prawosławna pw. Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii

Świątynie

Sosnowiec, ul. Jana Kilińskiego 39

Kościół im. św. Jana (kościół parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Sosnowcu)

Świątynie

Sosnowiec, ul. S. Żeromskiego 4

Cmentarz żydowski w Sosnowcu

Kultura żydowska

Sosnowiec, ul. Pastewna

Muzeum w Gliwicach – Willa Caro

Zabytkowe i historyczne

Gliwice, ul. Dolnych Wałów 8a

Ruiny Teatru Victoria

Zabytkowe i historyczne

Gliwice, al. Przyjaźni 18

Budynek dawnej Poczty Głównej

Zabytkowe i historyczne

Gliwice, ul. Dolnych Wałów 8

Zamek Piastowski

Średniowieczne i renesansowe

Gliwice, ul. Pod Murami 2

Muzeum Górnośląskie

Zabytkowe i historyczne

Bytom, pl. Jana III Sobieskiego 2

Kościół Obrządku Ormiańskiego św. Trójcy

Świątynie

Gliwice, ul. Mikołowska 8

Katedra św. Piotra i Pawła

Świątynie

Gliwice, ul. Jana Pawła II 5

Dom Tekstylny Weichmanna

Modernistyczne

Gliwice, ul. Zwycięstwa 37

Dawne Liceum im. Eichendorffa

Modernistyczne

Gliwice, ul. Konarskiego 18

Stary cmentarz żydowski Na Piasku w Gliwicach

Kultura żydowska

Gliwice, ul. Na Piasku 9

Nowy cmentarz żydowski w Gliwicach

Kultura żydowska

Gliwice, ul. Poniatowskiego 23

Dom Pamięci Żydów Górnośląskich

Kultura żydowska

Gliwice, ul. Poniatowskiego 14

Hotel „Admiralspalast” w Zabrzu

Modernistyczne

Zabrze, ul. Wolności 305

Kościół św. Józefa w Zabrzu

Świątynie

Zabrze, ul. Roosevelta 102

Cmentarz żydowski w Zabrzu

Kultura żydowska

Zabrze, ul. Cmentarna 15

Muzeum Miejskie Sztygarka

Zabytkowe i historyczne

Dąbrowa Górnicza, ul. Legionów Polskich 69

Pałac Tiele-Wincklerów w Miechowicach

Wille, pałace, założenia

Bytom, ul. Dzierżonia 30

Budynek kina Gloria

Modernistyczne

Bytom, ul. Szymanowskiego 2

Kościół p.w. św. Pawła w Rudzie Śląskiej

Świątynie

Ruda Śląska, plac Jana Pawła II 5

Stary cmentarz żydowski w Bytomiu

Kultura żydowska

Bytom, ul. Piastów Bytomskich 3

Nowy cmentarz żydowski w Bytomiu

Kultura żydowska

Bytom, ul. Piekarska 56

Zegar słoneczny w Nowym Bytomiu

Rzeźby i pomniki

Ruda Śląska, ul. Niedurnego 30

Schrony bojowe w Rudzie Śląskiej

Militarne

Ruda Śląska, ul. K. Goduli 41

Brama Słońca

Współczesne

Tychy, ul. R. Dmowskiego 31-33

Osiedle Nad Jamną

Układy urbanistyczne

Mikołów, ul. Ludwika Waryńskiego 22-40

Kościół Ducha Świętego w Tychach-Żwakowie

Świątynie

Tychy, ul. Myśliwska 43

Kościół św. Franciszka z Asyżu i św. Klary w Tychach (Mały Asyż)

Świątynie

Tychy, ul. Paprocańska 90

Pomnik Walki i Pracy – „Żyrafa”

Rzeźby i pomniki

Tychy, ul. Edukacji

Pałac Kultury Zagłębia

Współczesne

Dąbrowa Górnicza, plac Wolności 1

Poczta Główna

Zabytkowe i historyczne

Chorzów, ul. Pocztowa 1

Bazylika pw. Matki Boskiej Anielskiej

Świątynie

Dąbrowa Górnicza, ul. Królowej Jadwigi 17

Podziemia Będzińskie i Wzgórze Zamkowe

Zabytkowe i historyczne

Będzin, ul. Górna

Budynek Komunalnej Kasy Oszczędności

Modernistyczne

Chorzów, ul. Zjednoczenia 1

Żyrafa w Parku Śląskim

Rzeźby i pomniki

Chorzów, aleja Żyrafy

Schron bojowy przy ul. Katowickiej 

Militarne

Chorzów, ul. Katowicka 168

Pałac Rheinbabenów

Wille, pałace, założenia

Siemianowice Śląskie, ul. Oświęcimska 1

Osiedle im. Juliana Tuwima, Osiedle Tuwim

Układy urbanistyczne

Siemianowice Śląskie, rejon ul. Zielonej

Pałac Donnersmarcków (zwany Mieroszewskich)

Wille, pałace, założenia

Siemianowice Śląskie, ul. Fryderyka Chopina 10

Willa Fitznera

Wille, pałace, założenia

Siemianowice Śląskie, ul. Fitznerów 3

Ratusz w Siemianowicach Śląskich

Zabytkowe i historyczne

Siemianowice Śląskie, ul. Jana Pawła II 10

Osiedle Nowy Świat

Układy urbanistyczne

Siemianowice Śląskie, rejon ulic: Michałkowickiej, H. Kołłątaja, F. Deji oraz Żwirki i Wigury

Zespół pałacowo-parkowy w Rybnej

Wille, pałace, założenia

Tarnowskie Góry, ul. Powstańców Warszawskich 90

Zamek w Tarnowicach Starych

Wille, pałace, założenia

Tarnowskie Góry, ul. Pyskowicka 39

Pałac w Nakle Śląskim

Wille, pałace, założenia

Nakło Śląskie, ul. Parkowa 1

Zamek obronny w Będzinie

Średniowieczne i renesansowe

Będzin, ul. Zamkowa 1

Kopiec Wyzwolenia

Zabytkowe i historyczne

Piekary Śląskie, ul. Do Kopca Wyzwolenia 2

Pałac Mieroszewskich

Wille, pałace, założenia

Będzin, ul. Gzichowska 15

Dom Modlitwy „Mizrachi”

Kultura żydowska

Będzin, ul. Ignacego Potockiego 3

Nowy cmentarz żydowski w Będzinie

Kultura żydowska

Będzin, ul. Podzamcze 8

Muzeum Powstań Śląskich

Zabytkowe i historyczne

Świętochłowice, ul. Wiktora Polaka 1

Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich

Świątynie

Piekary Śląskie, ul. Ks. Ficka 7

Fortyfikacje OW „Śląsk”

Militarne

Piekary Śląskie, ul. Długosza 84

Teren obozu koncentracyjnego na „Zgodzie”

Zabytkowe i historyczne

Świętochłowice, ul. Wojska Polskiego 121

Cmentarz żydowski w Mikołowie

Kultura żydowska

Mikołów, ul. Stara Droga

Pałac Kawalera w Parku w Świerklańcu (Zespół Pałacowo-Parkowy)

Wille, pałace, założenia

Świerklaniec, ul. Parkowa 30

Pałac w Szałszy

Wille, pałace, założenia

Szałsza, ul. Ziemiecicka 6

Pałac w Sośnicowicach

Wille, pałace, założenia

Sośnicowice, ul. Kozielska 1

Zespół pałacowo-parkowy w Przyszowicach

Wille, pałace, założenia

Przyszowice, ul. Parkowa 11

Zespół pałacyku myśliwskiego w Promnicach

Wille, pałace, założenia

Promnice, al. Książęca

Zespół pałacowo-parkowy w Pławniowicach

Wille, pałace, założenia

Pławniowice, ul. Gliwicka 46

Dom Kawalera w Pławniowicach

Wille, pałace, założenia

Pławniowice, ul. Gliwicka 50

Pałac w Kamieńcu

Wille, pałace, założenia

Kamieniec, ul. Polna 2

Pałac Saturna (Termy Rzymskie)

Wille, pałace, założenia

Czeladź, ul. Dehnelów 2

Cmentarz żydowski w Czeladzi

Kultura żydowska

Czeladź, ul. Będzińska 68

Cmentarz żydowski w Bieruniu Starym

Kultura żydowska

Bieruń, ul. św. Wita

Cmentarz żydowski w Pyskowicach

Kultura żydowska

Pyskowice, ul. Zaolszany 12

Kościół św. Klemensa

Świątynie

Lędziny, ul. Zabytkowa

Schrony bojowe Pozycji Górnośląskiej

Militarne

Zbrosławice, ul. Pogodna 1

Kościół i mauzoleum Donnersmarcków w Świerklańcu

Świątynie

Świerklaniec, ul. Parkowa 30

Drewniana karczma

Średniowieczne i renesansowe

Sławków, ul. Rynek 2

Ruiny zamku

Średniowieczne i renesansowe

Siewierz, ul. Tadeusza Kościuszki 5

Zamek Chudów

Średniowieczne i renesansowe

Chudów, ul. Podzamcze 6

Schron bojowy nr 52 „Wesoła”

Militarne

Dobieszowice, ul. Wesoła

Schron bojowy „Sowiniec” w Gostyni

Militarne

Gostyń, ul. Tęczowa

Kościół św. Barbary

Świątynie

Ożarowice, ul. Tarnogórska 35A

Dawna synagoga

Kultura żydowska

Sławków, ul. Biskupia 10

Ruiny zamku biskupów krakowskich

Średniowieczne i renesansowe

Sławków, ul. Staropocztowa

Kościółek św. Marka w Sławkowie

Świątynie

Sławków, ul. Świętojańska 33

Palmiarnia Miejska

Palmiarnia i ogrody botaniczne

Gliwice, ul. Aleksandra Fredry 6

Minizoo w parku im. Jacka Kuronia

Zoo i minizoo

Sosnowiec, ul. Armii Krajowej

Ogród Botaniczno-Zoologiczny Egzotarium

Palmiarnia i ogrody botaniczne

Sosnowiec, ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 116

Bajtel Gruba – Park 12 C

Dla dzieci

Zabrze, ul. Maurycego Mochnackiego 12

Miejski Ogród Botaniczny

Palmiarnia i ogrody botaniczne

Zabrze, ul. Piłsudskiego 60

Planetarium – Śląski Park Nauki

Planetarium

Chorzów, al. Planetarium 4

Śląski Ogród Zoologiczny

Zoo i minizoo

Chorzów, Promenada Gen. Jerzego Ziętka 7

Kolej linowa „Elka”

Kolej linowa

Chorzów, Promenada Gen Ziętka 2

Legendia – Śląskie Wesołe Miasteczko w Chorzowie

Park rozrywki

Chorzów, Aleja Atrakcji 1

Teatr Dzieci Zagłębia

Dla dzieci

Będzin, ul. Teatralna 4

Drewniany spichlerz plebański w Przyszowicach

Szlak architektury drewnianej

Przyszowice, ul. Powstańców Śląskich 1

Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie

Palmiarnia i ogrody botaniczne

Mikołów, ul. Sosnowa 5

Kąpielisko Leśne

Plaże i zbiorniki wodne

Gliwice, ul. Toszecka 137

Ośrodek Wypoczynkowy Czechowice

Plaże i zbiorniki wodne

Gliwice, ul. Ziemięcicka 62

Aeroklub Gliwicki

Lotnictwo

Gliwice, ul. Toruńska (lotnisko)

Kąpielisko Leśne

Plaże i zbiorniki wodne

Zabrze, ul. Srebrna 10

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Żabie Doły

Spacery i rekreacja

Bytom, Chorzów, ul. Kosynierów

Teren po koksowni Orzegów

Spacery i rekreacja

Ruda Śląska, ul. Kard. Augusta Hlonda 52

Centrum Sportów Wspinaczkowych i Siłowych Skarpa Bytom

Wspinaczka

Bytom, ul. Wojciecha Kilara 33

Armada Golf Club

Golf

Bytom, ul. Golfowa 3

AQUADROM – Park Wodny

Parki wodne

Ruda Śląska, ul. Kłodnicka 95

Park Kulturowy „Hałda Popłuczkowa”

Spacery i rekreacja

Tarnowskie Góry, ul. Długa / ul. Mała

Paprocany

Plaże i zbiorniki wodne

Tychy, ul. Parkowa

Ośrodek Sportów Wodnych „MARINA” Paprocany – Przystań kajakowa

Sporty wodne

Tychy, ul. Parkowa 1

Park Wodny

Parki wodne

Tychy, ul. Sikorskiego 20

Stadion Zimowy

Lodowiska

Tychy, al. Marszałka Piłsudskiego 12

Pustynia Błędowska

Spacery i rekreacja

Dąbrowa Górnicza

Pogoria I – IV

Plaże i zbiorniki wodne

Dąbrowa Górnicza, ul. Żeglarska

Park Śląski

Spacery i rekreacja

Chorzów, ul. Różana 2

Nemo Wodny Park

Parki wodne

Dąbrowa Górnicza, Aleja Róż 1

Jacht Klub Pogoria III

Sporty wodne

Dąbrowa Górnicza, ul. Zakładowa

Skatepark

Skateparki i pumptracki

Dąbrowa Górnicza, ul. Letnia (Park Zielona)

Stadion Śląski

Hale widowiskowo-sportowe i stadiony

Chorzów, ul. Katowicka 10

Bażantarnia w Siemianowicach Śląskich

Spacery i rekreacja

Siemianowice Śląskie, al. Spacerowa

Słupna Park

Plaże i zbiorniki wodne

Mysłowice, ul. Stadionowa 13

Park Wodny

Parki wodne

Tarnowskie Góry, ul. Obwodnica 8

Paciorkowce – hałdy

Spacery i rekreacja

Bieruń, ul. Wawelska

Centrum Edukacji Ekologicznej w Górze Siewierskiej

Spacery i rekreacja

ul. Złota 1, Góra Siewierska

Wieże KWK Polska

Spacery i rekreacja

Świętochłowice, ul. Wojska Polskiego 16

Ośrodek sportu i rekreacji Skałka

Sporty wodne

Świętochłowice, ul. Bytomska 40

Hala widowiskowo-sportowa Będzin Arena

Hale widowiskowo-sportowe i stadiony

Będzin, ul. Sportowa 20

Dzierżno Małe

Plaże i zbiorniki wodne

Pyskowice, ul. Na Grobli

Pumptrack

Skateparki i pumptracki

Będzin, ul. Powstańców Śląskich 1

Śląski Klub Golfowy

Golf

Radzionków, ul. Sowia 14

Kozłowa Góra (Zbiornik Świerklaniec)

Plaże i zbiorniki wodne

Świerklaniec, ul. Leśna

Zalew Nakło-Chechło

Plaże i zbiorniki wodne

Nakło Śląskie, ul. Rekreacyjna 272

Zbiornik Przeczyce

Plaże i zbiorniki wodne

Przeczyce, ul. Słoneczna

Dziećkowice

Plaże i zbiorniki wodne

Imielin, ul. Maratońska / Chełm Śląski ul. Gamrot

Zalew Rogoźnik

Plaże i zbiorniki wodne

Rogoźnik, ul. Parkowa

Dzierżno Duże

Plaże i zbiorniki wodne

Rzeczyce, ul. Piaskowa

Pławniowice

Plaże i zbiorniki wodne

Niewiesze, ul. Plażowa

Szyb Prezydent, Kompleks Sztygarka

Szyby kopalniane i wieże ciśnień

Chorzów, ul. Piotra Skargi 34 a/d

Drewniany kościół pw. św. Wawrzyńca w Chorzowie

Szlak architektury drewnianej

Chorzów, ul. Marii Konopnickiej 29

Śląski Ogród Botaniczny w Radzionkowie

Palmiarnia i ogrody botaniczne

Radzionków, ul. Księżogórska 90a

Pole golfowe Śląskiego Klubu Golfowego w Siemianowicach Śląskich
Golf
Siemianowice Śląskie, ul. Sowia 14
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Opis:

Pole golfowe mieści się w Siemianowicach Śląskich, w sercu Aglomeracji Śląskiej, co czyni je wyjątkowym na skalę ogólnopolską. Prosto z industrialnych krajobrazów przenosimy się w bezkresne zielone przestrzenie. Tu w kilka chwil można złapać oddech – aktywnie spędzić czas na świeżym powietrzu, zrelaksować się i zjeść pyszny posiłek w przyklubowej restauracji.

Pole Śląskiego Klubu Golfowego jest pełnowymiarowym, mistrzowskim 18-dołkowym polem par 72. Organizowane są tutaj turnieje na najwyższym poziomie – zarówno amatorskie, jak i profesjonalne. Zachęcamy do skorzystania z naszego sportowego know-how. Pole wyposażone jest oczywiście również w driving range, gdzie można nauczyć się podstaw gry, jak i pracować nad techniką. Z przyjemnością udostępnimy go Państwu na potrzeby szkoleń czy imprez firmowych.

Dolina Trzech Stawów – Katowicki Park Leśny
Spacery i rekreacja
Katowice, ul. Trzech Stawów
Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp bezpłatny
Muzeum Śląskie
Muzea
Katowice, ul. T. Dobrowolskiego 1
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp płatny
Opis:

Siedziba muzeum powstała w 2015 r. na terenie nieczynnej kopalni węgla kamiennego Katowice (dawniej Ferdynand). Obiekt stanowi część Strefy Kultury Miasta Katowice (w sąsiedztwie znajdują się inne ikony Katowic: Spodek, NOSPR, MCK).

Koncepcja architektoniczna nawiązuje do przemysłowej historii Śląska i pierwotnej funkcji terenu, na którym stoi – dlatego większa część obiektu znajduje się pod ziemią, a na powierzchni są tylko przeszklone bryły i odrestaurowanie obiekty zabytkowe (głównie z XIX w.). Atrakcją jest wieża wyciągowa szybu Warszawa II o wysokości 40 m, do której dobudowano panoramiczną windę, pozwalającą zwiedzającym dotrzeć do górnej platformy, skąd rozciąga się widok na całe miasto. Budynek był licznie nagradzany.

Ciekawostki:

Muzeum Śląskie zostało powołane uchwałą Sejmu Śląskiego w 1929 i działało do wybuchu II wojny światowej. Pierwszą stałą siedzibę wzniesiono w 1939 r. Był to jeden z najnowocześniejszych obiektów wystawienniczych w Europie w stylu modernistycznym. Niestety nigdy nie zafunkcjonował – tuż po wybuchu II wojny światowej został rozebrany przez Niemców (eksponaty udało się ocalić przechowując w magazynach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, choć w wyniku walk frontowych, zarządu radzieckiego komisarza wojennego i szabrowników część zbiorów zniszczeniu i rozproszeniu).

Przez 33 lata siedziba Muzeum mieściła się w dawnym Grand Hotelu na Rynku w Katowicach (zbudowanym w 1984 r., wg projektu architekta Ignatza Gruenfelda).

Nagrody i wyróżnienia:

Nagroda Grand Prix w 2014 r. Stowarzyszenia Architektów RP w konkursie Architektura Roku oraz nagroda Grand Prix Marszałka Województwa Śląskiego w 2015 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną.

Wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego w 2018 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną („Rewitalizacja zabytkowych budynków Łaźni Głównej i Stolarni wraz z przyległym terenem dawnej kopalni Katowice i budową niezbędnej infrastruktury na potrzeby Muzeum Śląskiego w Katowicach”).

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Osiedle Tysiąclecia
Układy urbanistyczne
Katowice, ul. Zawiszy Czarnego
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Osiedle mieszkaniowe, z początku lat 60. XX w. (Osiedle Górne na początku lat. 80. XX w.), wg projektu znanych polskich architektów: Henryka Buszkę, Aleksandra Frantę, Mariana Dziewońskiego i Tadeusza Szewczyka (z Wojewódzkiej Pracowni Projektów Budownictwa Ogólnego w Katowicach). Zostało zaprojektowane jako „miasto w mieście”, tj. zabudowa mieszkaniowa uzupełniona licznymi usługami publicznymi (2 szkoły podstawowe, 4 przedszkola, żłobek, Dom Studenta, pawilony handlowe). Nazwa nawiązuje do obchodzonego tysiąclecia Państwa Polskiego (966 r.).

Ciekawostki:

Zakładano budowę mieszkań na ok. 20 – 30 tys. ludzi na terenie stanowiącym pola uprawne, pozostałości po zabudowie gospodarczej majątku ziemskiego i domy biednych mieszkańców miasta. Projekt osiedla wybrano w konkursie, spośród 3. prac; warunkiem konkursowym, postawionym przez ówczesnego wojewodę Jerzego Ziętka, było zastosowanie wzorcowych rozwiązań ekonomicznych, technicznych i przestrzennych w osiedlu.

Osiedle A
Układy urbanistyczne
Tychy, pl. św. Anny, ul. Arkadowa, Wojska Polskiego, gen. Andersa, Asnyka
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Osiedle położone w dzielnicy Śródmieście w Tychach. Wybudowane w latach 1951 – 1956, jest przykładem architektury i urbanistyki socrealistycznej. Osiedle położone na powierzchni 18 ha, przeznaczone dla 6100 osób.

Osiedle A było pierwsza częścią projektowanego Nowego Miasta Tychy.

Projektant zaproponował założenie o układzie niemalże symetrycznym, wpisane w plan wydłużonego prostokąta i przecięte dwiema prostopadłymi osiami kompozycyjnymi. Krótsza, a zarazem główna oś stanowi plac św. Anny, który ogniskuje układ funkcjonalny osiedla. W jego obrębie znajdują się lokale usługowe i dawny dom kultury.

Śląskie Centrum Wolności i Solidarności oraz Pomnik Dziewięciu z Wujka
Zabytkowe i historyczne
Katowice, ul. Wincentego Pola 38
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp płatny
Opis:

Muzeum utworzone w zabytkowym budynku należącym do kopalni Wujek, liczącym ponad 100 lat, gdzie przed II wojną światową napełniano karbidem lampy górnicze, a potem był magazynem odzieży roboczej. Muzeum, to jednak coś więcej niż ekspozycja, to świadek historii, czyli miejsce autentycznych tragicznych wydarzeń grudniowych (16 grudnia 1981 r.), kiedy z rampy budynku padły śmiertelne strzały w kierunku 9. górników z Kopalni Wujek; tworzy to doniosłą atmosferę. Niewątpliwym walorem placówki jest możliwość umówienia się na zwiedzanie ze świadkami tamtych wydarzeń.

To wspólna instytucja kultury Województwa Śląskiego i Miasta Katowice.

Ciekawostki:

Nowa wystawa główna została otwarta w 40. rocznicę pacyfikacji kopalni Wujek. Ekspozycja jest poświęcona przede wszystkim strajkowi w kopalni w grudniu 1981 r. i oporowi Polaków wobec systemu komunistycznego w latach 80. XX w.

Nagrody i wyróżnienia:

Wyróżnienia Marszałka Województwa Śląskiego w 2022 r. (równorzędne) w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną.

Hala widowiskowo-sportowa Spodek
Współczesne
Katowice, al. Wojciecha Korfantego 35
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp bezpłatny
Opis:

Spodek: symbol – ikona Katowic, otwarty w 1971 r.; ówcześnie był największym i najnowocześniejszym obiektem widowiskowo-sportowy w Polsce. Budowę całego kompleksy rozpoczęto w 1964 r., potem przerwano na 1,5 roku z powodu obaw o błędy konstrukcyjne (których nie potwierdzono). Swoją zwyczajową nazwę zawdzięcza mieszkańcom, którym hala swoim kształtem przypominała UFO – dlatego nazwali ją Spodkiem.

Odbywały się tu liczne prestiżowe imprezy kulturalne (wystąpił tu Elton John, czy Tina Turner) i inne wydarzenia (jak 6 godzinne przemówienie Fidela Castro czy premiera Fiata 126p), a także i pokazy filmowe (wrażenia potęgował ogromny ekran).

Oprócz hali widowiskowo-sportowej to także: lodowisko, sala gimnastyczna i hotel z restauracją. Obecne to część Strefy Kultury Miasta Katowice (w sąsiedztwie znajdują się inne ikony Katowic: MCK, NOSPR, Muzeum Śląskie).

Ciekawostki:

Idea utworzenia hali widowiskowo-sportowej w Katowicach (ówcześnie Stalinogrodzie) pojawiła się już w 1955 r. Jako początkową lokalizację wskazywano Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku. W 1959 r. SARP ogłosiło konkurs na projekt: zwycięzcą został zespół projektantów z Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego z Warszawy, reprezentowany przez architektów Macieja Gintowta i Macieja Krasińskiego (konstruktorem był Andrzej Żórawski, wg projektu dachu podobnie zawieszonego w warszawskim Supersamie). Po prezentacji projektu, decyzją ówczesnego wojewody i przy poparciu gen. Jerzego Ziętka wyznaczono lokalizacja w pobliżu ścisłego centrum, w miejscu dawnej hałdy hutniczej i terenach ze szkodami górniczymi.

W 2009 r. obiekt przeszedł gruntowny remont, zachowując jednak swój oryginalny charakter. Liczba miejsc siedzących dla widzów zwiększyła się o 2,5 tys. (obecnie to ponad 11 tys. osób).

Po raz pierwszy w Europie dla celów cywilnych zastosowano tu amerykański wojskowy system monitoringu „Praetorian” (oprócz standardowego przekazywania obrazu, łączy informacje z wielu kamer na jednym ekranie).

Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia (NOSPR)
Współczesne
Katowice, plac Wojciecha Kilara 1
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp płatny
Opis:

Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia (NOSPR) to jeden z najbardziej nowoczesnych obiektów muzycznych w Polsce i Europie, zbudowany według projektu pracowni architektonicznej Tomasza Koniora. Budowa rozpoczęła się w 2012 r. a koncert inauguracyjny odbył pod koniec 2014 r. (m.in. z udziałem Krystiana Zimermana i London Symphonic Orchestra).

Elewacja NOSPR nawiązuje do historycznej zabudowy Śląska poprzez ceglane filary, gładkie i jaskrawoczerwone wnęki, jak okna familoków górniczego osiedla Nikiszowiec. Wnętrze budynku jest bardzo nowoczesne, lecz z zastosowaniem naturalnych materiałów: beton, marmur, drewno.

To część Strefy Kultury Miasta Katowice (w sąsiedztwie znajdują się inne ikony Katowic: Spodek, MCK, Muzeum Śląskie).

Ciekawostki:

Centralnym elementem budynku jest monumentalna bryła z barwionego betonu z salą koncertową na 1 800 miejsc, widownia (o pow. ponad 250 m2) dla ponad 120-osobowej orkiestry i 100-osobowego chóru. Poza tym budynek zawiera ok. 400 pomieszczeń przeznaczonych dla pracowników. Nad akustyką sali NOSPR czuwał mistrz w swoim fachu – Yasuhisa Toyota z Nagata Acoustics, mający w portfolio realizacje dla najlepszych sal koncertowych świata.

Muzeum Śląskie
Współczesne
Katowice, ul. T. Dobrowolskiego 1
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp płatny
Opis:

Siedziba muzeum powstała w 2015 r. na terenie nieczynnej kopalni węgla kamiennego Katowice (dawniej Ferdynand). Obiekt stanowi część Strefy Kultury Miasta Katowice (w sąsiedztwie znajdują się inne ikony Katowic: Spodek, NOSPR, MCK).

Koncepcja architektoniczna nawiązuje do przemysłowej historii Śląska i pierwotnej funkcji terenu, na którym stoi – dlatego większa część obiektu znajduje się pod ziemią, a na powierzchni są tylko przeszklone bryły i odrestaurowanie obiekty zabytkowe (głównie z XIX w.). Atrakcją jest wieża wyciągowa szybu Warszawa II o wysokości 40 m, do której dobudowano panoramiczną windę, pozwalającą zwiedzającym dotrzeć do górnej platformy, skąd rozciąga się widok na całe miasto. Budynek był licznie nagradzany.

Ciekawostki:

Muzeum Śląskie zostało powołane uchwałą Sejmu Śląskiego w 1929 i działało do wybuchu II wojny światowej. Pierwszą stałą siedzibę wzniesiono w 1939 r. Był to jeden z najnowocześniejszych obiektów wystawienniczych w Europie w stylu modernistycznym. Niestety nigdy nie zafunkcjonował – tuż po wybuchu II wojny światowej został rozebrany przez Niemców (eksponaty udało się ocalić przechowując w magazynach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, choć w wyniku walk frontowych, zarządu radzieckiego komisarza wojennego i szabrowników część zbiorów zniszczeniu i rozproszeniu).

Przez 33 lata siedziba Muzeum mieściła się w dawnym Grand Hotelu na Rynku w Katowicach (zbudowanym w 1984 r., wg projektu architekta Ignatza Gruenfelda).

Nagrody i wyróżnienia:

Nagroda Grand Prix w 2014 r. Stowarzyszenia Architektów RP w konkursie Architektura Roku oraz nagroda Grand Prix Marszałka Województwa Śląskiego w 2015 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną.

Wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego w 2018 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną („Rewitalizacja zabytkowych budynków Łaźni Głównej i Stolarni wraz z przyległym terenem dawnej kopalni Katowice i budową niezbędnej infrastruktury na potrzeby Muzeum Śląskiego w Katowicach”).

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Pomnik poległych górników KWK „Wujek” (Pomnik Dziewięciu z Wujka)
Rzeźby i pomniki
Katowice, ul. Wincentego Pola 38
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Pomnik projektu Aliny Borowczak-Grzybowskiej i Andrzeja Grzybowskiego składa się z 33-metrowej wysokości krzyża. Obok głównego krzyża, po prawej stronie, w cokole, zostały umieszczone urny z ziemią z grobów dziewięciu górników − ofiar pacyfikacji, umieszczone w dziewięciu krzyżach.

Obiekt znajduje się w ewidencji miejsc pamięci województwa śląskiego.

Hala widowiskowo-sportowa Spodek
Hale widowiskowo-sportowe i stadiony
Katowice, al. Wojciecha Korfantego 35
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp bezpłatny
Opis:

Spodek: symbol – ikona Katowic, otwarty w 1971 r.; ówcześnie był największym i najnowocześniejszym obiektem widowiskowo-sportowy w Polsce. Budowę całego kompleksy rozpoczęto w 1964 r., potem przerwano na 1,5 roku z powodu obaw o błędy konstrukcyjne (których nie potwierdzono). Swoją zwyczajową nazwę zawdzięcza mieszkańcom, którym hala swoim kształtem przypominała UFO – dlatego nazwali ją Spodkiem.

Odbywały się tu liczne prestiżowe imprezy kulturalne (wystąpił tu Elton John, czy Tina Turner) i inne wydarzenia (jak 6 godzinne przemówienie Fidela Castro czy premiera Fiata 126p), a także i pokazy filmowe (wrażenia potęgował ogromny ekran).

Oprócz hali widowiskowo-sportowej to także: lodowisko, sala gimnastyczna i hotel z restauracją. Obecne to część Strefy Kultury Miasta Katowice (w sąsiedztwie znajdują się inne ikony Katowic: MCK, NOSPR, Muzeum Śląskie).

Ciekawostki:

Idea utworzenia hali widowiskowo-sportowej w Katowicach (ówcześnie Stalinogrodzie) pojawiła się już w 1955 r. Jako początkową lokalizację wskazywano Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku. W 1959 r. SARP ogłosiło konkurs na projekt: zwycięzcą został zespół projektantów z Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego z Warszawy, reprezentowany przez architektów Macieja Gintowta i Macieja Krasińskiego (konstruktorem był Andrzej Żórawski, wg projektu dachu podobnie zawieszonego w warszawskim Supersamie). Po prezentacji projektu, decyzją ówczesnego wojewody i przy poparciu gen. Jerzego Ziętka wyznaczono lokalizacja w pobliżu ścisłego centrum, w miejscu dawnej hałdy hutniczej i terenach ze szkodami górniczymi.

W 2009 r. obiekt przeszedł gruntowny remont, zachowując jednak swój oryginalny charakter. Liczba miejsc siedzących dla widzów zwiększyła się o 2,5 tys. (obecnie to ponad 11 tys. osób).

Po raz pierwszy w Europie dla celów cywilnych zastosowano tu amerykański wojskowy system monitoringu „Praetorian” (oprócz standardowego przekazywania obrazu, łączy informacje z wielu kamer na jednym ekranie).

Strefa Kultury
Współczesne
Katowice, al. Wojciecha Korfantego / pl. Sławika i Antala
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp bezpłatny
Opis:

Strefa Kultury w Katowicach jest zlokalizowana w bezpośrednim sąsiedztwie symbolu Katowic – Spodka i obejmuje 3 obiekty o wysokiej klasy architekturze, wielokrotnie nagradzane w konkursach:

  • Międzynarodowe Centrum Kongresowe (MCK),
  • Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia (NOSPR)
  • Muzeum Śląskie.
Ciekawostki:

Strefa Kultury powstała w ścisłym centrum miasta, w większości na terenie byłej kopalni Katowice (dawniej Ferdynand), działającej od początku XIX w. do lat 90-tych XX w. (wśród jej założycieli byli Stanisław Mieroszewski i Ignacy Ferdynand von Beym).

Dzięki rewitalizacji, przestrzeń ta została przywrócona mieszkańcom. Obszar zyskał nowe funkcje, stając się miejscem spotkań mieszkańców, dużą atrakcją turystyczną oraz przede wszystkim miejscem organizacji ważnych wydarzeń kulturalnych i biznesowych. Łączna wartość projektów inwestycyjnych, wraz z przebudową układu drogowego, przekracza miliard złotych. Ich realizacja była możliwa dzięki wsparciu funduszy europejskich.

Międzynarodowe Centrum Kongresowe (MCK)
Współczesne
Katowice, plac Sławika i Antalla 1
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Opis:

Jedno z największych centów kongresowych w Polsce, oddane do użytkowania w 2015 r. Może jednocześnie pomieścić 15 tys. użytkowników, a w samej hali wielofunkcyjnej 12 tys. Jest tu 35 sal konferencyjnych o różnej wielkości. Obiekt łączy funkcję kongresową, konferencyjną, wystawienniczą, targową i widowiskową.

Koncepcja budynku MCK zakładała nawiązanie do modernistycznej architektury miasta, uwzględnienie sąsiedztwa tak charakterystycznego budynku Spodka i stworzenie przestrzeni dla spędzania czasu wolnego.

To część Strefy Kultury Miasta Katowice (w sąsiedztwie znajdują się inne ikony Katowic: Spodek, NOSPR, Muzeum Śląskie).

Ciekawostki:

Zielony dach budynku i taras widokowy MCK tworzą „Zieloną Dolinę”, łącząc się ze Spodkiem. Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna obiektu została wyłoniona w międzynarodowym konkursie, w którym pierwsze miejsce zdobył projekt warszawskiej pracowni JEMS Architekci. Obiekt wyróżnia się postindustrialną estetyką oraz użytecznym designem.

Nagrody i wyróżnienia:

Grand Prix Marszałka Województwa Śląskiego w 2016 r.

Osiedle Nikiszowiec
Budownictwo patronackie
Katowice, os. Nikiszowiec (ul. św. Anny)
Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp bezpłatny
Opis:

Osiedle robotnicze dla górników kopalni Giesche, wybudowane w latach 1908-1918, z inicjatywy koncernu Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche), według projektu berlińskich architektów, kuzynów Emila i Georga Zillmannów. Powstawało, kiedy brakowało już miejsca na osiedlu Giszowiec. Zbudowano je na powierzchni 20 ha, gdzie docelowo miało zamieszkać ok. 5000 robotników i urzędników. Powstało 9 budynków 3-kondygnacyjnych, tworzących czworoboki z wewnętrznymi dziedzińcami (dawniej zlokalizowane były w tym miejscu chlewiki, komórki i piece do wypieku chleba), połączone przewiązkami. Detale architektoniczne są urozmaicone i zdobią wszystkie obiekty. Całość tworzy charakter zwartej, kwartałowej zabudowy o charakterze miejskim, z centralnym punktem, czyli placem Wyzwolenia i monumentalnym kościołem p.w. Św. Anny, a także zlokalizowanymi ówcześnie budynkami usługowymi, takimi jak: sklepy (tzw. konzumy), restauracja, posterunek policji, szkoła, pralnia z suszarnią i łaźnią.

Na terenie osiedla są dwa urokliwe i stylowe miejsca, choć utrzymane w różnym klimacie. Pierwsze to piekarnia z długoletnią tradycją z rozwiniętą częścią gastronomiczną i cukierniczą, z wnętrzem przypominającym dawną izbę kuchenną ze „starymi” meblami i tzw. byfyjem (bufetem), zlokalizowana w urokliwych podcieniach przy rynku. Drugie to restauracja Prohibicja, utrzymana nieco w klimacie industrialnym, ale i retro, zlokalizowana w jednym z familoków, gdzie menu łączy tradycję z nowoczesnością.

 

Ciekawostki:

Nazwa osiedla pochodzi od nazwy szybu Nickischschacht (potem Poniatowski), z początku XX w., co upamiętniało barona Nickisch von Rosenegk (członka rady nadzorczej ówczesnego właściciela tych terenów koncernu Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche).

Dziś Nikiszowiec staje się coraz popularniejszy, zarówno do zamieszkania, jak i dla turystów. Jego niewątpliwą zaletą jest zachowany cały układ urbanistyczny, oddający klimat czasów powstania osiedla. Zabudowa wpisana do rejestru zabytków, a w 2011 r. została uznane za pomnik historii (na mocy Rozporządzenia Prezydenta RP).

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Zobacz także:

W zabudowaniach Nikiszowca Muzeum Historii Katowic stworzyło ciekawą ekspozycję o na pozór prozaicznej tematyce: mydło i prani – jest ona dostępna w wersji wirtualnej pod adresem: https://my.matterport.com/show/?m=bisibUnfTk6

Dolina Bytomki
Spacery i rekreacja
Bytom, ul. Kolonia Zgorzelec
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Strefa Kultury
Zrewitalizowane
Katowice, al. Wojciecha Korfantego / pl. Sławika i Antala
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp bezpłatny
Opis:

Strefa Kultury w Katowicach jest zlokalizowana w bezpośrednim sąsiedztwie symbolu Katowic – Spodka i obejmuje 3 obiekty o wysokiej klasy architekturze, wielokrotnie nagradzane w konkursach:

  • Międzynarodowe Centrum Kongresowe (MCK),
  • Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia (NOSPR)
  • Muzeum Śląskie.
Ciekawostki:

Strefa Kultury powstała w ścisłym centrum miasta, w większości na terenie byłej kopalni Katowice (dawniej Ferdynand), działającej od początku XIX w. do lat 90-tych XX w. (wśród jej założycieli byli Stanisław Mieroszewski i Ignacy Ferdynand von Beym).

Dzięki rewitalizacji, przestrzeń ta została przywrócona mieszkańcom. Obszar zyskał nowe funkcje, stając się miejscem spotkań mieszkańców, dużą atrakcją turystyczną oraz przede wszystkim miejscem organizacji ważnych wydarzeń kulturalnych i biznesowych. Łączna wartość projektów inwestycyjnych, wraz z przebudową układu drogowego, przekracza miliard złotych. Ich realizacja była możliwa dzięki wsparciu funduszy europejskich.

Muzeum Śląskie
Zrewitalizowane
Katowice, ul. T. Dobrowolskiego 1
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp płatny
Opis:

Siedziba muzeum powstała w 2015 r. na terenie nieczynnej kopalni węgla kamiennego Katowice (dawniej Ferdynand). Obiekt stanowi część Strefy Kultury Miasta Katowice (w sąsiedztwie znajdują się inne ikony Katowic: Spodek, NOSPR, MCK).

Koncepcja architektoniczna nawiązuje do przemysłowej historii Śląska i pierwotnej funkcji terenu, na którym stoi – dlatego większa część obiektu znajduje się pod ziemią, a na powierzchni są tylko przeszklone bryły i odrestaurowanie obiekty zabytkowe (głównie z XIX w.). Atrakcją jest wieża wyciągowa szybu Warszawa II o wysokości 40 m, do której dobudowano panoramiczną windę, pozwalającą zwiedzającym dotrzeć do górnej platformy, skąd rozciąga się widok na całe miasto. Budynek był licznie nagradzany.

Ciekawostki:

Muzeum Śląskie zostało powołane uchwałą Sejmu Śląskiego w 1929 i działało do wybuchu II wojny światowej. Pierwszą stałą siedzibę wzniesiono w 1939 r. Był to jeden z najnowocześniejszych obiektów wystawienniczych w Europie w stylu modernistycznym. Niestety nigdy nie zafunkcjonował – tuż po wybuchu II wojny światowej został rozebrany przez Niemców (eksponaty udało się ocalić przechowując w magazynach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, choć w wyniku walk frontowych, zarządu radzieckiego komisarza wojennego i szabrowników część zbiorów zniszczeniu i rozproszeniu).

Przez 33 lata siedziba Muzeum mieściła się w dawnym Grand Hotelu na Rynku w Katowicach (zbudowanym w 1984 r., wg projektu architekta Ignatza Gruenfelda).

Nagrody i wyróżnienia:

Nagroda Grand Prix w 2014 r. Stowarzyszenia Architektów RP w konkursie Architektura Roku oraz nagroda Grand Prix Marszałka Województwa Śląskiego w 2015 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną.

Wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego w 2018 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną („Rewitalizacja zabytkowych budynków Łaźni Głównej i Stolarni wraz z przyległym terenem dawnej kopalni Katowice i budową niezbędnej infrastruktury na potrzeby Muzeum Śląskiego w Katowicach”).

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Śląskie Centrum Wolności i Solidarności oraz Pomnik Dziewięciu z Wujka
Zrewitalizowane
Katowice, ul. Wincentego Pola 38
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp płatny
Opis:

Muzeum utworzone w zabytkowym budynku należącym do kopalni Wujek, liczącym ponad 100 lat, gdzie przed II wojną światową napełniano karbidem lampy górnicze, a potem był magazynem odzieży roboczej. Muzeum, to jednak coś więcej niż ekspozycja, to świadek historii, czyli miejsce autentycznych tragicznych wydarzeń grudniowych (16 grudnia 1981 r.), kiedy z rampy budynku padły śmiertelne strzały w kierunku 9. górników z Kopalni Wujek; tworzy to doniosłą atmosferę. Niewątpliwym walorem placówki jest możliwość umówienia się na zwiedzanie ze świadkami tamtych wydarzeń.

Ciekawostki:

Nowa wystawa główna została otwarta w 40. rocznicę pacyfikacji kopalni Wujek. Ekspozycja jest poświęcona przede wszystkim strajkowi w kopalni w grudniu 1981 r. i oporowi Polaków wobec systemu komunistycznego w latach 80. XX w.

Nagrody i wyróżnienia:

Wyróżnienia Marszałka Województwa Śląskiego w 2022 r. (równorzędne) w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną.

Szkoła Filmowa im. Krzysztofa Kieślowskiego (Wydział Radia i Telewizji UŚ)
Współczesne
Katowice, ul. Świętego Pawła 7A
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Jeden z najczęściej nagradzanych w ostatnich latach obiekt w Metropolii. Wykorzystano tutaj zastaną ceglaną strukturę do wkomponowania jej w nowe, odważne założenie. Minimalistyczna elewacja, wykonana z ażurowych, ceramicznych kształtek doskonale pasuje do starej części, jak również okolicznej architektury. Całość mocno inspiruje się zarówno tradycyjnym śląskim budownictwem, jak i przedwojennym modernistycznym dziedzictwem.  

Budynek zaprojektowany przez BAAS Arquitectura i Grupa 5 Architekci. Projektanci umiejętnie wkomponowali go w starą, XIX-wieczną zabudowę i wykorzystali w jego elewacji fragment ceglanej fasady typowego śląskiego „familoka”. 

Ciekawostki:

Koncepcja projektowa to zachowanie starego familoka przy ul. Św. Pawła i wkomponowanie nowego budynku WRiTV w starą strukturę miasta z przełomu XIX i XX w.

Nagrody i wyróżnienia:

Nagroda Marszałka Województwa Śląskiego w 2018 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną.

Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej „Symfonia”
Współczesne
Katowice, ul. Zacisze 3
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Budynek wybudowany w 2005-2007 r. Zaprojektowany przez KoniorStudio. Projektowany obiekt został połączony z budynkiem głównym poprzez przeszklone atrium.  W nowo wybudowanej części mieści się m.in. sala koncertowa na ok. 400 osób, centrum edukacyjne, biblioteki.

Nagrody i wyróżnienia:

Najlepsza przestrzeń Publiczna Województwa Śląskiego 2008 r.

Fabryka Porcelany
Zrewitalizowane
Katowice, ul. Porcelanowa 23
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Fabryka Porcelany, inaczej Park Przemysłowo-Technologiczny Porcelana Śląska „Park”, mieści się przy ul. Porcelanowej 23 w Katowicach, na byłych terenach przemysłowych. Fabryka Porcelany stanowi unikatowy kompleks budynków pochodzących z przełomu XIX i XX wieku. Pełniły one wówczas funkcję fabryki pasz, która w latach 1923-25 została przebudowana na fabrykę „Porcelana Giesche”. W 1952 r. zmieniono nazwę zakładów i znak fabryczny na „Bogucice”. Dziś przestrzeń Fabryki to miejsce spotkań, koncertów, ciekawych wydarzeń kulturalnych. Znajduje się w niej również salon z porcelaną Bogucice a także galeria i fabryka, która produkuje kolekcjonerskie i okolicznościowe serie porcelany. Prace rewitalizacyjne dawnej fabryki porcelany rozpoczęto z inicjatywy Fundacji Giesche. Obiekt jest ponadto najbardziej multifunkcyjnym miejscem w regionie, gdyż swoje siedziby mają tutaj głównie firmy branż kreatywnych i IT. Na jej terenie znajdują butiki projektantów mody i wyposażeniem wnętrz, restauracje, klub muzyczny, klub fitness, kliniki medyczne oraz strefa kreatywności dla dzieci „Bajka Pana Kleksa”.

Ciekawostki:

W ramach kompleksu Fabryki Porcelany, wpisanego jako całość do gminnej ewidencji zabytków, znajdują się bardzo cenne obiekty architektury poprzemysłowej, m.in. budynki starej piecowni, malarni czy wzorcowni służących przez blisko 100 lat do produkcji porcelany, a także tak charakterystyczne dla górnośląskiego krajobrazu wieża wodna i komin.

Stary Dworzec
Zrewitalizowane
Katowice, ul. Dworcowa
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Kompleks Starego Dworca wzniesiony w 1906 r. w stylu modernizmu historycznego. W późniejszych latach kilkukrotnie przebudowywany. Był najważniejszym obiektem kolejowym Górnego Śląska. Po II wojnie światowej budynek okazał się być za mały i podjęto decyzje o budowie nowego dworca, który został oddany do użytku w 1972 r. i wówczas stary dworzec przestał być użytkowany. Kompleks remontowany jest od 2016 r.  i pełni funkcję usługową.

 

Dodatkowe informacje:

Kompleks wpisany do rejestru zabytków techniki.

Galeria Szyb Wilson
Zrewitalizowane
Katowice, ul. Oswobodzenia 1
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Opis:

Szyb jest największą prywatna galeria sztuki w Polsce, o powierzchni wystawienniczej ponad 2500 m². Zlokalizowana jest w budynku Szybu Wilson (dawniej Richthofen i Hulda), wg projektu berlińskich architektów, kuzynów Emila i Georga Zillmannów.

Galeria została otwarta w 2001 r. w zrewitalizowanym budynku cechowni i łaźni szybów Wilson Kopalni Wieczorek. Galeria stanowi połączenie postindustrialnej przeszłości ze współczesnością.

Galeria kojarzy się z tzw. Grupą Janowską (oficjalna nazwa: Koło Malarzy Nieprofesjonalnych); to malarze amatorzy, wywodzący się ze środowiska robotniczego, zwykle górniczego. To fenomen i unikatowe zjawisko w kulturze; historia grupy sięga lat 30. XX w.; została założona przez Teofila Ociepkę, zafascynowanego (uznany był, obok krynickiego Nikifora, za najbardziej znanego polskiego „prymitywistę”). Po II wojnie światowej twórcy gromadzili się w Zakładowym Domu Kultury Kopalni Wieczorek, założonym przez Ottona Klimczoka. Galeria posiada unikalną własną kolekcję sztuki współczesnej, w tym właśnie starej Grupy Janowskiej i współczesnych artystów naiwnych. A jednym z najważniejszych cyklicznych wydarzeń jest Art Naif Festiwal, prezentujący prace artystów naiwnych z całego świata. Galeria bywa też udostępniana na koncerty, festiwale, bale, spektakle, konferencje, a także jest miejscem realizacji zdjęć filmowych, teledysków, artystycznych sesji zdjęciowych, pokazów mody, itp.

Ciekawostki:

Nazwa szybu, nadana w 1935 r., pochodzi od nazwiska prezydenta Stanów Zjednoczonych. Po wojnie szyb należał do Kopalni Wieczorek. W 1995 r. szyb zamknięto, a od 1998 r. rozpoczął się proces jego adaptacji na galerię sztuki współczesnej, przez podmiot prywatny.

Szyb służy do udostępnienia złoża i wentylacji kopalni. Nierzadko tworzy zespół kilku budynków; najbardziej charakterystyczna i widoczna na powierzchni jest wieża szybowa (nadszybie i zrąb). Różne są rodzaje szybów. Ze względu na zróżnicowane funkcje mamy szyby: skipowy (do wywozu urobku), wentylacyjny (wdechowy i wydechowy), podsadzkowy, materiałowy, zjazdowy, a ze względu na położenie wyróżniamy szyby: główny (w centralnej części obszaru górniczego i peryferyjny/pomocniczy (przy granicach obszaru górniczego). Elementy szybu to:

  • nadszybie;
  • rura szybowa (odcinek między nadszybiem a rząpiem, podzielony na przedziały o różnym przeznaczeniu);
  • podszybie (na kolejnych poziomach kopalni bezpośrednio przylegające do szybu);
  • rząpia (dolna część szybu, leżąca poniżej najgłębszego poziomu wydobywczego).
Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Browar Mokrskich
Zrewitalizowane
Katowice, ul. ks. bpa Bednorza 2a-6
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Browar wybudowany przez braci Mokrskich w drugiej połowie XIX w. Do czasów I wojny światowej produkowano w nim piwo i słód, potem przeznaczony był na funkcje magazynowe.

W 1991 r. obiekt został zrewitalizowany przez prywatnego przedsiębiorcę i obecnie budynki pełnią funkcje biurowo-magazynową.

Szyb Pułaski i zabudowania Kopalni Wieczorek
Szyby kopalniane i wieże ciśnień
Katowice, ul. Szopienicka
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Zabudowania szybu Pułaski (Carmer) z lat 1903 – 1911, w stylu eklektycznym, z przewagą elementów secesyjnych i historyzujących, wg projektu berlińskich architektówː kuzynów Emila i Georga Zillmannów to pozostałość kopalni Wieczorek (dawniej Gische). Na terenie byłej kopalni znajdują się:

  • cechownia i łaźnia: budynek 1-kondygnacyjny, murowany, na rzucie wydłużonego prostokąta, z dwuspadowym dachem oraz z charakterystyczną wieżą zegarową. Elewacja z dodatkiem cegły glazurowanej w kolorze zielonym, bogato dekorowana w formie płaskich lizen (płaski pionowy występ na elewacji), fryzów ceglanych (poziomych elementów belkowania), łuków, belkowania. We wnętrzu częściowo zachowane oryginalne wyposażenie;
  • nadszybie z wieżą wyciągową: budynek 3-kondygnacyjny o konstrukcji stalowej wypełnionej cegłą, na rzucie zbliżonym do kwadratu, z dachem dwuspadowym. Centralnie w nadszybiu znajduje się stalowa wieża szybowa, o wys. 40 m – podwójna czterozastrzałowa (do jazdy ludzi i skip (tj. dużych skrzyń lub kubłów do wydobywania urobku, z automatycznym urządzeniem załadowczym i wyładowczym). Szyb z 1910 r., o głębokości 450 m;
  • sortownia: 3-kondygnacyjny budynek w konstrukcji stalowej wypełnionej cegłą, powstały na planie zbliżonym do prostokąta, z dwuspadowym dachem. Wewnątrz zachowane zabytkowe wyposażenie;
  • maszynownia i budynek przetwornic: budynki 1-kondygnacyjne, murowane (pierwszy na rzucie prostokąta, drugi trapezy). We wnętrzu zachowane maszyny wyciągowe Siemensa z 1906 r.;
  • kuźnia i warsztat mechaniczny: budynek 1-kondygnacyjny, murowany, na rzucie wydłużonego prostokąta, z dachem mansardowym (od zachodu) i pulpitowym (od wschodu). Elewacja z dekoracyjnymi pasami, fryzami, płaskimi lizenami (….) i glazurowanymi cegłami. We wnętrzu częściowo zachowane oryginalne wyposażenie;
  • stolarnia: murowany, 1-kondygnacyjny obiekt na rzucie prostokąta, z dachem dwuspadowym;

Obecnie teren kopalni jest przekształcany w Dzielnicę Nowych Technologii, tzw. HUB Gamingowo-Technologiczny, który będzie skupiał w jednym miejscu przedsiębiorców związanych z branżą e-sportu i gier komputerowych oraz firmy technologiczne.

Ciekawostki:

Kopalnia Wieczorek (dawniej Giesche; lata 1945–1946 Janów) założona pod koniec XIX w. (1883 r.), jako efekt skupywania (od lat 30. XIX w.) kopalń i pól górniczych przez koncern Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche) – łącznie 11 kopalń (dokupiono: Abendroth, Agnes Amanda, Edwin, Elfriede, Giesche, Guter Albert, Auguste, Morgenroth, Teichmannshoffnung, Vitus, Wildsteinssegen).

Do kopalni należą: podwójny szyb wydobywczy Pułaski (Carmer), z 1903 – 1910, o głębokości 450 m oraz szyb wentylacyjno-zjazdowy Poniatowski (Nickisch), z 1904 – 1911, o głębokości 400 m. W pobliżu powstały osiedla robotnicze: najpierw Giszowiec (domy typu wiejskiego), potem Nikiszowiec (domy typu familoki), wg projektu berliński architektów, kuzynów Georga i Emila Zillmannów.

Słowo „cechownia” to spolszczona wersja niemieckiego określenia Zechenhaus (wymowa: Cechenhaus), oznaczającego „dom kopalniany”, czyli salę zborną/miejsce zbiórki górników przed i po pracy oraz modlitwy przed ołtarzem lub figurą świętej Barbary (patronki górników); zaś „zeche” to jedno z kilku słów oznaczających „kopalnię”.

Superjednostka
Współczesne
Katowice, al. Wojciecha Korfantego 16-32
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Budynek – ikona, wzorowany na słynnej Jednostce Marsylskiej Le Corbusiera. Maszyna do mieszkania, w której żyje parę tysięcy osób. Jeden z największych bloków w Polsce.  

Został zaprojektowany przez Mieczysława Króla. Wybudowany w latach 1963 – 1970. Blok mógł pomieścić prawie 3 tysiące mieszkańców, co było możliwe dzięki 762 niewielkim lokalom, z których większość liczyła 37 m2. Na niewielkim metrażu mieściły się dwa pokoje, mała i pozbawiona okna kuchnia oraz niewielka łazienka. Każde mieszkanie wyposażone było w balkon.

Budynek stoi na żelazobetonowych, antropomorficznych słupach, które mają za zadanie nadawać masywnej bryle wrażenia lekkości i ułatwiać przepływ wiatru oraz minimalizować wstrząsy tektoniczne.

Ciekawostki:

Windy zatrzymują się na co trzecim piętrze (parter, 2, 5, 8, 11, 14). Przejście przez cały budynek możliwe jest tylko na piętrach 2, 8 i 14.

Muzeum Hutnictwa Cynku Walcownia
Prezentujące dawny przemysł
Katowice, ul. 11 Listopada 50
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Opis:

Placówka przedstawia historię rozwoju hutnictwa cynku na Górnym Śląsku w poprzemysłowej przestrzeni wystawienniczej o powierzchni ponad 5000 m2, w halach dawnej walcowni cynku. Podstawą ekspozycji jest unikatowy ciąg technologiczny do produkcji blach cynkowych, który tworzą m.in. piece do topienia, piec grzewczy do płyt cynkowych, karuzela odlewnicza, walcarki wstępne i wykańczające oraz nożyce do cięcia blach. Znajduje się tu również zespół 4 oryginalnych maszyn parowych w przeszłości napędzających urządzenia w walcowni.

W muzeum znajduje się także jedna z największych i najbardziej wszechstronnych kolekcji w Polsce zabytkowych motocykli Harley-Davidson i Indian. Modele pochodzą z lat 1920 – 1986, są odrestaurowane i sprawne technicznie (w czasie cyklicznie organizowanych „Rozruchów Maszyn” pojazdy są uruchamiane i prezentowane zwiedzającym). Od 2016 r. można oglądać kolekcję zabytkowych spalinowych silników stacjonarnych Jacoba Pepinga – ponad 50 silników wyprodukowanych przez cały XX w. (prezentuje to historię rozwoju napędu spalinowego). Znajdują się tu również niewielkie silniki warsztatowe do napędzania m.in. tokarek i pił oraz potężne 12- cylindrowe silniki umożliwiające napędzanie dużych zespołów maszyn i okrętów.

Ciekawostki:

Przełom XVIII w. i XIX w. to intensywna industrializacja i urbanizacja Górnego Śląska w związku z lokalnie występującymi zasobami naturalnymi. Zachodzące przemiany gospodarcze w krótkim czasie przekształciły rolniczy region w jeden z największych ośrodków przemysłowych Europy, funkcjonujący aż do przełomu lat 80. i 90. XX w.

Licznie powstawały tu kopalnie: najpierw galmanu (wykorzystywanego do wyrobu mosiądzu), potem węgla kamiennego i budowano huty żelaza, a także podejmowano próby wytopu cynku (wciąż mało znanej technologii).

Pierwsze udane próby przetopu cynku nastąpiły w 1792 r. w hucie szkła w Wesołej należącej do dóbr książąt pszczyńskich (dokonane przez Johanna Christiana Ruhberga). O ważności, a nawet przełomowości dla historii hutnictwa, świadczy szczególna ochrona tej nowej technologii (a autor tego wyczynu był określany przydomkiem „śląski Faust”). Technologia polegała na skropleniu jego stanu lotnego, przy równoczesnym wyeliminowaniu powietrza. Korzystano do tego z mufli (tj. komory szczelnie zamkniętej, z materiałów ogniotrwałych, np. gliny, stali, szamotu, ogrzewanej z zewnątrz), wzorowanej na szklarskich donicach. Mimo wielkiej tajemnicy, wkrótce szczegóły poznali inni przemysłowcy. I już w 1837 r. działało w okolicy aż 49 zakładów wtapiających ten metal. Z czasem wyłoniło się 4 największych producentów: książę Hohenlohe w Wełnowcu i hrabia Donnersmarck w Nowej Wsi oraz Śląskie Kopalnie i Cynkownie w Lipinach i koncern Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche). W Szopienicach (powstała tu w 1834 r. Huta cynku Wilhelmina, a potem w jej najbliższym sąsiedztwie budowano dalsze zakłady hutnicze m.in.: Uthemann, Bernhardi, Walter Croneck. Na początku XX w. szopienicki kombinat hutniczy produkował niemal 25 t. ton cynku i zatrudniał ponad 2100 osób).

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Wieża wyciągowa Szybu Warszawa II
Szyby kopalniane i wieże ciśnień
Katowice, ul. T. Dobrowolskiego 1
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Opis:

Wieża wyciągowa Szybu Warszawa, o wys. ok. 40 m, to pozostałość po kopalni Katowice (dawniej Ferdynand), działająca od początku XIX w. (1823 r.) do lat 90-tych XX w. (wśród jej założycieli byli Stanisław Mieroszewski i Ignacy Ferdynand von Beym).

Obecnie to integralna część Muzeum Śląskiego, jako punkt widokowy na całe miasto.

Wcześniej trzeba się jednak upewnić się czy wieża w danym dniu jest na pewno otwarta!

Ciekawostki:

Wstęp na wieżę wyciągową jest wyłącznie na podstawie ważnego biletu wstępu do Muzeum Śląskiego. Jest czynna głównie w sezonie wiosenno-letnim i w czasie dobrej pogody (przebywa się tam od ok. 5 do 15 min). Jednorazowo na wieży może przebywać maksymalnie 10 osób.

Szyb służy do udostępnienia złoża i wentylacji kopalni. Nierzadko tworzy zespół kilku budynków; najbardziej charakterystyczna i widoczna na powierzchni jest wieża szybowa (nadszybie i zrąb). Różne są rodzaje szybów. Ze względu na zróżnicowane funkcje mamy szyby: skipowy (do wywozu urobku), wentylacyjny (wdechowy i wydechowy), podsadzkowy, materiałowy, zjazdowy, a ze względu na położenie wyróżniamy szyby: główny (w centralnej części obszaru górniczego i peryferyjny/pomocniczy (przy granicach obszaru górniczego). Elementy szybu to:

  • nadszybie;
  • rura szybowa (odcinek między nadszybiem a rząpiem, podzielony na przedziały o różnym przeznaczeniu);
  • podszybie (na kolejnych poziomach kopalni bezpośrednio przylegające do szybu);
  • rząpia (dolna część szybu, leżąca poniżej najgłębszego poziomu wydobywczego).
Uwagi:

Wieża widokowa tymczasowo nieczynna.

Wieża ciśnień przy ul. J. Korczaka
Szyby kopalniane i wieże ciśnień
Katowice, ul. J. Korczaka
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Wieża ciśnień o wys. 68 m, w stylu secesji i modernizmu, z lat 1911 – 1912, wg projektu berlińskich architektów, Jerzego i Emila Zillmannów; miała służyć rozbudowującym się zakładom cynkowych koncernu Georg von Giesches Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche).

Dodatkowe informacje:

Obiekt wpisany do rejestru zabytków.

Ciekawostki:

W 1919 r. wieża posiadała 2 teleskopy, obejmujące widnokrąg o średnicy 40 km; w latach międzywojennych obok wieży była kopalnia Polska (wcześniej Deutschland). W latach 60. XX w. należała do Zakładu Metali Kolorowych Szopienice i produkowano w niej śrut strzelniczy z ołowiu.

Wieża ciśnień (zbiornik na wodę) to jeden z elementów dawnego systemu zaopatrzenia w wodę; służy do regulacji ciśnienia i kontroli przepływu wody na niewielkim obszarze, wykorzystując proste prawa fizyki. Kluczowa jest jej lokalizacja: na najwyższym wzniesieniu obszaru, który miała obsłużyć (woda w zbiorniku musi być wyżej, niż instalacje wodne u odbiorców); działanie układu hydraulicznego wieży wodnej polega na zasysaniu (pompą) wody ze zbiornika głębinowego i tłoczeniu do zbiornika wodnego w głowicy, następnie – pod wpływem własnego ciężaru i grawitacji – na wypieraniu wody z rur (zgodnie z zasadzą „naczyniach połączonych”). Konstrukcja każdej wieży ciśnień jest podobna: cokół, trzon (podpora), głowica ze zbiornikiem, filtry, przepompownia, rurociągi). Wiele z nich powstawało na przełomie XIX w. i początkach XX w. Stąd też architektura wież zwykle odzwierciedlała popularne wtedy style: np.: historyzm, zwłaszcza neogotyk (odniesienia do średniowiecznych zamków i baszt) lub późniejszy modernizm (funkcjonalizm).

Unowocześnione systemy wodociągowo-kanalizacyjne pojawiły się dopiero w XIX w., wraz z procesem urbanizacji i industrializacji; ich budowa była możliwa dzięki rozwojowi technologicznemu (zastosowaniu maszyn na prąd, betonu i żelbetu, zaworu kulowego, i innych nowych technik). Pionierami w tej dziedzinie były: Wielka Brytania, Francja, Niemcy. Na Górnym Śląsku do budowy sieci wodociągowych przyczyniły się kopalnie (powodujące zanikanie wód gruntowych w studniach), a także epidemia cholery azjatyckiej w 1873 r. (której rozsadnikiem były przydomowe ujęcia wody). Wodociągi śląskie korzystały z ujęć wody w szybach kopalnianych (np. z Königsgrube i Gräfin Laura-grube zasilano Chorzów, z Cleophas – Katowice, z Karsten Centrum – Bytom). Później największym dostawcą były państwowe ujęcia w rejonie Zawady koło Pyskowic i w kopalni srebra, cynku i ołowiu Fryderyk (Friedrichsgrube) koło Tarnowskich Gór.

Szyb Jerzy (Jorg)
Szyby kopalniane i wieże ciśnień
Katowice, ul. Chorzowska 107
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Szyb Jerzy (Jorg) to pozostałość po kopalni Gottwald, wraz z budynkiem kotłowni i maszynowni, elementy górniczych maszyn i urządzeń.

Obecne to teren Silesia City Center (centrum handlowo-rozrywkowe). Była to jedna z pierwszych lub pierwsza rewitalizacja terenu górniczego na tak dużą skalę.

Ciekawostki:

Kopalnia Kleofas (dawniej Cleophas) powstała w 1840 r., ale działała w latach 1845 – 2004; początkowo w połowie należała do śląskiego przedsiębiorcy, tzw. króla cynku (Karola Goduli) i w połowie do Loebla Freunda (żydowskiego kupca i przedsiębiorcy z Bytomia, dzierżawcy folwarku w Bogucicach, a następnie do dyrektora dóbr hrabiego Andreasa Marii von Renarda (Karola Neumanna); w 1880 r. spadkobierczyni Karola Goduli (Joanna Gryzik-Schaffgotsch) sprzedała ją koncernowi Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche), powstałej w 1860 r. we Wrocławiu (zajmującej się górnictwem węgla kamiennego, galmanu i hutnictwem cynku na Górnym Śląsku).

W 1887 r. wybudowano też pierwszy wodociąg w Katowicach, doprowadzający z wodę z kopalni do miasta. W 1974 r. kopalnię połączono z kopalnią Gottwald.

Dodatkowe informacje:

Obiekt objęty ochroną konserwatorską.

Nagrody i wyróżnienia:

Wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego w 2006 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną.

Osiedle Giszowiec
Budownictwo patronackie
Katowice, os. Giszowiec
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Osiedle robotnicze dla górników kopalni Giesche, wybudowane w latach 1906-1910, na zlecenie dyrektora spółki Antona Uthemanna, wg projektu berlińskich architektów, kuzynów Emila i Georga Zillmannów. Zbudowane na parceli 800 m x 1200 m, obejmowało 2-, 3-, 4-rodzinne domy z ogródkami, wzorowane na górnośląskiej chacie wiejskiej oraz budynki handlowe i usługowe, w tym: osiedlowa pralnia z 32 stanowiskami pralniczymi wraz z łaźnią (co było wtedy bardzo nowoczesnym rozwiązaniem). Centralnym punktem był Plac pod Lipami i efektowny budynek Karczmy Śląskie.

 

Ciekawostki:

Osiedle, zlokalizowane na skraju lasu, nawiązywało do koncepcji urbanistycznej miasta ogrodów (jej twórcą był angielski urbanista Sir Ebenezer Howard). Niestety w okresie PRL, w 1969 r. wyburzono ok. 2/3 tego założenia, przy okazji budowy wieżowców mieszkalnych.

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Zabudowa objęta ochroną konserwatorską.

„Kukurydze” na Osiedlu Tysiąclecia
Współczesne
Katowice, ul. Zawiszy Czarnego
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Osiedla składa się z 5 wieżowców mieszkaniowych (trzy o wys. 82 m. i dwa o wys. 56 m), o kształcie podobnym do kolby kukurydzy poprzez balkony o kolistym kształcie (stąd potoczna nazwa „Kukurydze”)), z lat 80-tych XX w., wg projektu znanego duetu polskich architektów: Henryka Buszko i Aleksandra Franty. Inspiracją były bliźniacze wieżowce Marina City z Chicago.

Kolonia miejska kopalni „Wujek” (Oheim)
Budownictwo patronackie
Katowice, ul. J. Poniatowskiego, B. Głowackiego, Skalna, Barbary
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Kolonia robotnicza zlokalizowana w śródmieściu Katowic (w kwartale ulic: J. Poniatowskiego, B. Głowackiego, Skalnej i Barbary), z lat 1915 – 1916 do 1920 r. Wybudowana dla pracowników kopalni Wujek, wg projektu berlińskiego architekta Bruno Tauta (który zaprojektował też kolonię domów szeregowych w Załęskiej Hałdzie), na zlecenie spółki Hohenlohe Werke (właściciela kopalni Oheim (później Wujek).

Składa się z 11 budynków o prostych bryłach, ze zróżnicowanymi detalami architektonicznymi; całość nawiązująca do wczesnego modernizmu. Pierwsze 3. Budynki (przy ul. Barbary 8, 10 i 12) rozpoczęto budować w 1915 r., kolejne w 1916 r., przy ul. Głowackiego i ul. Skalnej); dobudowano je kamienic południowej pierzei ulicy J. Poniatowskiego, z 1907 r. wg projektu Josepha Kutza. W latach późniejszych XX w. nadbudowano niektóre budynki. Układ mieszkań (ich wielkość i standard) był niemal identyczny jak na osiedlu Nikiszowiec (były mieszkania z pomieszczeniami w amfiladzie: kuchnia i 2 pokoje, z dostępem do suszarni, pralni, strychu i piwnic; na dwa mieszkania przypadała jedna toaleta na półpiętrze).

Każdy z domów ma inną elewację: strefy ceglane, tynkowane i kamienne, cześć półkoliste okna z ornamentyką ceglaną, kontrastujące z tynkowanymi fasadami i prostokątnymi oknami na wyższych kondygnacjach.

We wnętrzu kwartału nie wybudowano oficyn i tzw. chlewików, co nawiązywało do ówczesnych berlińskich standardów socjalnego budownictwa mieszkaniowego: mieszkania były doświetlone i przewietrzane, z wewnętrznymi dziedzińcami z zielenią, na które prowadzą dwie bramy.

Dom noclegowy w Katowicach-Kostuchnie (obecnie siedziba Miejskiego Dom Kultury „Południe” )
Budownictwo patronackie
Katowice, ul. T. B. Żeleńskiego 83
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Gmach z 1909 r., rozbudowany w latach 1913 – 1921, na terenie kolonii robotniczej Boże Dary, zbudowanej w latach 1901 – 1903 wg koncepcji miasta – ogrodu (pozostały już nieliczne budynki, w tym willa z 1904 r. przy ul. T. Boya-Żeleńskiego 76).

Przeznaczony był na dom dla nieżonatych robotników (pierwotnie na 234 miejsca noclegowe), obecnie wykorzystywany wielofunkcyjnie: gastronomia, mieszkania, siedziba Miejskiego Domu Kultury Południe.

W środkowej bryle ulokowano pierwotnie wielką, wysoką salę jadalną o powierzchni 200 m². Boczne części gmachu zagospodarowano pod sypialnie i sale dziennego pobytu; największa sala noclegowa (o pow. 45 m²) mieściła 18 łóżek, a inne 14 łóżek. Gmach ma dwie klatki schodowe – w segmencie zachodnim i wschodnim. Parter budynku został przebudowany z uwagi na dostosowanie budynku na potrzeby Domu Kultury.

Osiedle Gwiazdy (Osiedle Walentego Roździeńskiego)
Współczesne
Katowice, al. W. Roździeńskiego 86, 88, 90, 96, 98, 100
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Osiedle składa się z 7 wieżowców mieszkalnych z lat 1970 – 1978 na rzucie gwiazdy ośmioramiennej (stąd potoczna nazwa „Gwiazdy”), wg projektu trzech znanych polskich architektów: Henryka Buszki, Aleksandra Franty i Tadeusza Szewczyka.

Biurowce .KTW
Współczesne
Katowice, al. Walentego Roździeńskiego 1
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Kompleks biurowy składający się z dwóch biurowców .KTW I o wysokości 66 m, oraz .KTW II o wysokości 134 m. Pierwszy budynek został wybudowany w 2018 roku, natomiast drugi powstał w 2019 r. Koncepcję architektoniczną opracował Przemo Łukasik i Łukasz Zagała z bytomskiej pracownik Medusa Group.

Biurowce powstały w miejscu wyburzonego wieżowca Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych (DOKP), tuż przy Strefie Kultury.

Otrzymał certyfikat BREEAM Interim na poziomie Excellent w 2018 r. (to system certyfikacji wielokryterialnej budynków (Building Research Establishment Environmental Assessment Method), wprowadzony w 1990 r. w Wielkiej Brytanii; stosowany w 77 krajach).

Budynki Stalexport – Trzonolinowce
Współczesne
Katowice, ul. A. Mickiewicza 29
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Dwa budynki złączone ze sobą u podstawy zostały wybudowane w 1981 i 1982 roku, wybudowane w konstrukcji trzonowo-cięgnowej. Budynki tego typu są rzadkością w Europie. Podstawa konstrukcji jest żelbetowy trzon, przenoszący pionowe obciążenia ściskające na fundament budynku. Na nim osadzone są stropy w postaci sprężonych platform zawieszonych na stalowych linach. Liny – elementy rozciągane zamocowane są do szczytu trzonu i przenoszą na niego ciężar stropów, są także zakotwione na poziomie parteru dla usztywnienia konstrukcji.

Katowickie trzonolinowce zostały zaprojektowane przez jugosłowiańskiego architekta Georga Gruićicia w końcu lat 70. XX wieku. Są jednymi z najwyższych budynków w Katowicach sięgając 97 i 92 metrów.

Dom pracowniczy kopalni Cleophas (Kleofas)
Budownictwo patronackie
Katowice, ul. Gliwicka 204
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Budynek z ok. 1907 r., z elementami stylu historyzującego, wzniesiony na zlecenie koncernu Georg von Giesches Erben; ok. 1920 r. został rozbudowany o drugie skrzydło; służył jako dom pracowniczy dla górników (tzw. Arbeiterheim), ale i siedziba towarzystw kulturalnych i sportowych. po II wojnie światowej hotel robotniczy dla pracowników kopalni, a obecnie budynek handlowo-usługowy, przy ul. Gliwickiej 204.

Ciekawostki:

W momencie wybudowania był bardzo nowoczesny – wyposażony w pełne zaplecze kuchenne i dużą salę widowiskową ze sceną oraz był podłączony do centralnego ogrzewania zasilanego z kotłowni węglowej znajdującej się przy osiedlowej piekarni.

Szyb wschodni II dawnej KWK Kleofas
Szyby kopalniane i wieże ciśnień
Katowice, ul. F. Bocheńskiego 66
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Szyb Wschodni II (dawniej Schwarzenfeld II) wraz z zabudowaniami (wieża wyciągowa z lat 1913 – 1916 z maszynownią i nadszybiem z lat 1913 – 1921, w stylu historyzmu ceglanego; to pozostałość po kopalni Kleofas (dawniej Cleophas); pełnił różne funkcje: nie tylko wentylacyjną, ale i zjazdową, materiałową i wydobywczą; wieża ma konstrukcję stalową, dwuprzedziałową: szyb wschodni z 1921 r. w głąb do poziomu 519,8 m i zachodni, ukończony w 1927 r.), z kołami staliwowymi o średnicy ponad 22 m (tylko jedna para się zachowała); jest jedyną taką przedwojenną wieżą na terenie Katowic.

Najpierw zbudowano szyb Wschodni I (zburzony w poł. XX w.), a potem, w odległości 12 m szyb Wschodni II (dziś objęty ochroną). Łącznie kopalnia miała 3 szyby: kopalni Gottwald (Katowice – Dąb), szyb Wschodni I, II (Katowice – Osiedle Witosa i Załęże) i szyb Ulrich (Chorzów-Batory).

Ciekawostki:

Kopalnia Kleofas (dawniej Cleophas) powstała w 1840 r., ale działała w latach 1845 – 2004; początkowo w połowie należała do śląskiego przedsiębiorcy, tzw. króla cynku (Karola Goduli) i w połowie do Loebla Freunda (żydowskiego kupca i przedsiębiorcy z Bytomia, dzierżawcy folwarku w Bogucicach, a następnie do dyrektora dóbr hrabiego Andreasa Marii von Renarda (Karola Neumanna); w 1880 r. spadkobierczyni Karola Goduli (Joanna Gryzik-Schaffgotsch) sprzedała ją koncernowi Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche), powstałej w 1860 r. we Wrocławiu (zajmującej się górnictwem węgla kamiennego, galmanu i hutnictwem cynku na Górnym Śląsku).

W 1887 r. wybudowano też pierwszy wodociąg w Katowicach, doprowadzający z wodę z kopalni do miasta. W 1974 r. kopalnię połączono z kopalnią Gottwald.

Szyb służy do udostępnienia złoża i wentylacji kopalni. Nierzadko tworzy zespół kilku budynków; najbardziej charakterystyczna i widoczna na powierzchni jest wieża szybowa (nadszybie i zrąb). Różne są rodzaje szybów. Ze względu na zróżnicowane funkcje mamy szyby: skipowy (do wywozu urobku), wentylacyjny (wdechowy i wydechowy), podsadzkowy, materiałowy, zjazdowy, a ze względu na położenie wyróżniamy szyby: główny (w centralnej części obszaru górniczego i peryferyjny/pomocniczy (przy granicach obszaru górniczego). Elementy szybu to:

  • nadszybie;
  • rura szybowa (odcinek między nadszybiem a rząpiem, podzielony na przedziały o różnym przeznaczeniu);
  • podszybie (na kolejnych poziomach kopalni bezpośrednio przylegające do szybu);
  • rząpia (dolna część szybu, leżąca poniżej najgłębszego poziomu wydobywczego).
Dodatkowe informacje:

Obiekt objęty ochroną konserwatorską, a wieża wyciągowa szybu Wschodniego II wpisana do rejestru zabytków.

Dawna huta cynku
Niezrewitalizowane
Katowice, ul. Ks. mjra Karola Woźniaka
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Zabudowania z lat 1908 – 1912 r., będące pozostałością po Hucie cynku Uthemanna (wcześniej Wilhelmina z 1834 r.). Zlokalizowane w dawnej wiosce Szopienice. Obejmują: budynek dyrekcji z wieżą zegarową i wieżą ciśnień wg projektu berlińskich architektów, kuzynów Emila i Georga Zillmanów, a także inne obiekty z początku XX w. lub w stylu modernizmu: hala walcowni cynku z zabytkowym wyposażeniem (maszyny i urządzenia), wysoka kolejka wąskotorowa na estakadzie, walcownia z wyposażeniem, kotłownia, stolarnia oraz zabudowania z końca XIX w.: warsztat mechaniczny (zespół budynków lokomotywowni, wagonownia, budynek socjalny).

Wioska Szopienice, w XIX w, stopniowa przekształcała się ważny ośrodek hutnictwa cynku; poprowadzono tu też ważną linię kolejową, umożliwiającą transport wyrobów przemysłowych.

Huta cynku Wilhelmina została zbudowana w 1834 r. przez koncern Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche), a po kilkudziesięciu latach, w jej najbliższym sąsiedztwie, rozpoczęto budowę następnych zakładów hutniczych pod nadzorem dyrektora głównego, Antona Uthemann’a; powstała m.in.: huta Bernhardi, Walter Croneck i Uthemann (nazwa od nazwiska). Huta ta ówcześnie obejmowała ona rozległy obszar i składała się z dwóch kompleksów: huty cynku i prażalni blendy, produkowano tu także kadm.

Na początku XX w. szopienicki kombinat hutniczy produkował niemal 25 tys. ton cynku i zatrudniał ponad 2100 osób. Po przyłączeniu Górnego Śląska do Polski w 1922 r., większość jej zasobów produkcyjnych znalazła się po polskiej stronie; od 1926 r. huta podlegała holdingowi Silesian-American Corporation, w którym udziały miał kapitał amerykański i dotychczasowi właściciele (spółki Giesche S.A.). W trackie II wojny światowej niemieccy właściciele odkupili amerykańskie udziały. Po wojny szopienickie huty cynku znacjonalizowano i połączono w jeden zakład (Zakłady Cynkowe Szopienice, później Zakłady Hutnicze Szopienice, a od 1972 r. Huta Metali Nieżelaznych Szopienice (od 1998 r. państwowe przedsiębiorstwo przekształcono w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa, w 2000 r. włączono do grupy kapitałowej Impexmetal S.A, a w 2008 r. rozpoczęto jej likwidację wstrzymanej ostatecznie na wniosek Skarbu Państwa).

Obiekty pod ochroną konserwatorską.

Ciekawostki:

Przełom XVIII w. i XIX w. to intensywna industrializacja i urbanizacja Górnego Śląska w związku z lokalnie występującymi zasobami naturalnymi. Zachodzące przemiany gospodarcze w krótkim czasie przekształciły rolniczy region w jeden z największych ośrodków przemysłowych Europy, funkcjonujący aż do przełomu lat 80. i 90. XX w.

Licznie powstawały tu kopalnie: najpierw galmanu (wykorzystywanego do wyrobu mosiądzu), potem węgla kamiennego i budowano huty żelaza, a także podejmowano próby wytopu cynku (wciąż mało znanej technologii).

Pierwsze udane próby przetopu cynku nastąpiły w 1792 r. w hucie szkła w Wesołej należącej do dóbr książąt pszczyńskich (dokonane przez Johanna Christiana Ruhberga). O ważności, a nawet przełomowości dla historii hutnictwa, świadczy szczególna ochrona tej nowej technologii (a autor tego wyczynu był określany przydomkiem „śląski Faust”). Technologia polegała na skropleniu jego stanu lotnego, przy równoczesnym wyeliminowaniu powietrza.  Korzystano do tego z mufli (tj. komory szczelnie zamkniętej, z materiałów ogniotrwałych, np. gliny, stali, szamotu, ogrzewanej z zewnątrz), wzorowanej na szklarskich donicach. Mimo wielkiej tajemnicy, wkrótce szczegóły poznali inni przemysłowcy. I już w 1837 r. działało w okolicy aż 49 zakładów wtapiających ten metal. Z czasem wyłoniło się 4 największych producentów: książę Hohenlohe w Wełnowcu i hrabia Donnersmarck w Nowej Wsi oraz Śląskie Kopalnie i Cynkownie w Lipinach i koncern Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche) w Szopienicach (powstała tu w 1834 r. Huta cynku Wilhelmina, a potem w jej najbliższym sąsiedztwie budowano dalsze zakłady hutnicze m.in.: Uthemann, Bernhardi, Walter Croneck; na początku XX w. szopienicki kombinat hutniczy produkował niemal 25 tys. ton cynku i zatrudniał ponad 2100 osób).

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Szyb Pułaski i zabudowania Kopalni Wieczorek
Niezrewitalizowane
Katowice, ul. Szopienicka
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Zabudowania szybu Pułaski (Carmer) z lat 1903 – 1911, w stylu eklektycznym, z przewagą elementów secesyjnych i historyzujących, wg projektu berlińskich architektówː kuzynów Emila i Georga Zillmannów to pozostałość kopalni Wieczorek (dawniej Gische). Na terenie byłej kopalni znajdują się:

  • cechownia i łaźnia: budynek 1-kondygnacyjny, murowany, na rzucie wydłużonego prostokąta, z dwuspadowym dachem oraz z charakterystyczną wieżą zegarową. Elewacja z dodatkiem cegły glazurowanej w kolorze zielonym, bogato dekorowana w formie płaskich lizen (płaski pionowy występ na elewacji), fryzów ceglanych (poziomych elementów belkowania), łuków, belkowania. We wnętrzu częściowo zachowane oryginalne wyposażenie;
  • nadszybie z wieżą wyciągową: budynek 3-kondygnacyjny o konstrukcji stalowej wypełnionej cegłą, na rzucie zbliżonym do kwadratu, z dachem dwuspadowym. Centralnie w nadszybiu znajduje się stalowa wieża szybowa, o wys. 40 m – podwójna czterozastrzałowa (do jazdy ludzi i skip (tj. dużych skrzyń lub kubłów do wydobywania urobku, z automatycznym urządzeniem załadowczym i wyładowczym). Szyb z 1910 r., o głębokości 450 m;
  • sortownia: 3-kondygnacyjny budynek w konstrukcji stalowej wypełnionej cegłą, powstały na planie zbliżonym do prostokąta, z dwuspadowym dachem. Wewnątrz zachowane zabytkowe wyposażenie;
  • maszynownia i budynek przetwornic: budynki 1-kondygnacyjne, murowane (pierwszy na rzucie prostokąta, drugi trapezy). We wnętrzu zachowane maszyny wyciągowe Siemensa z 1906 r.;
  • kuźnia i warsztat mechaniczny: budynek 1-kondygnacyjny, murowany, na rzucie wydłużonego prostokąta, z dachem mansardowym (od zachodu) i pulpitowym (od wschodu). Elewacja z dekoracyjnymi pasami, fryzami, płaskimi lizenami (….) i glazurowanymi cegłami. We wnętrzu częściowo zachowane oryginalne wyposażenie;
  • stolarnia: murowany, 1-kondygnacyjny obiekt na rzucie prostokąta, z dachem dwuspadowym;

Obecnie teren kopalni jest przekształcany w Dzielnicę Nowych Technologii, tzw. HUB Gamingowo-Technologiczny, który będzie skupiał w jednym miejscu przedsiębiorców związanych z branżą e-sportu i gier komputerowych oraz firmy technologiczne.

Ciekawostki:

Kopalnia Wieczorek (dawniej Giesche; lata 1945–1946 Janów) założona pod koniec XIX w. (1883 r.), jako efekt skupywania (od lat 30. XIX w.) kopalń i pól górniczych przez koncern Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche) – łącznie 11 kopalń (dokupiono: Abendroth, Agnes Amanda, Edwin, Elfriede, Giesche, Guter Albert, Auguste, Morgenroth, Teichmannshoffnung, Vitus, Wildsteinssegen).

Do kopalni należą: podwójny szyb wydobywczy Pułaski (Carmer), z 1903 – 1910, o głębokości 450 m oraz szyb wentylacyjno-zjazdowy Poniatowski (Nickisch), z 1904 – 1911, o głębokości 400 m. W pobliżu powstały osiedla robotnicze: najpierw Giszowiec (domy typu wiejskiego), potem Nikiszowiec (domy typu familoki), wg projektu berliński architektów, kuzynów Georga i Emila Zillmannów.

Słowo „cechownia” to spolszczona wersja niemieckiego określenia Zechenhaus (wymowa: Cechenhaus), oznaczającego „dom kopalniany”, czyli salę zborną/miejsce zbiórki górników przed i po pracy oraz modlitwy przed ołtarzem lub figurą świętej Barbary (patronki górników); zaś „zeche” to jedno z kilku słów oznaczających „kopalnię”.

Osiedle patronackie Warszawskiego Towarzystwa Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych
Budownictwo patronackie
Sosnowiec, ul. Klubowa
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Budowa osiedla została zapoczątkowana pod koniec XIX w., po przejęciu interesów górniczych przez Warszawskie Towarzystwo Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych w 1874 r., które nie tylko modernizowało kopalnie, ale i budowało obiekty dla robotników.

Rozbudowa osiedla toczyła się przez wiele lat, obejmując zarówno budynki mieszkalne, jak i budynki użyteczności publicznej, takie jak: szkoła, ochronka, dom ludowy, sala do zabaw i przedstawień teatralnych, biblioteka, gospoda z salą balową, bilardem i czytelnią, dom kąpielowy i szkoła gospodarstwa domowego dla dziewcząt, a także szpital.

Największym i najbardziej interesującym obiektem kompleksu jest gospoda z lat 1902-1903 w stylu zakopiańskim (obecnie to hotel i restauracja), według projektu znanych architektów warszawskich – Franciszka Lillpopa i Kazimierza Jankowskiego. Styl ten w czasie zaborów był rodzajem manifestacji patriotyzmu (rozsławiał go m.in. Stanisław Witkiewicz w latach 90. XIX w.).

Ciekawostki:

Powstanie osiedla robotniczego wiązało się z przypadkowym odkryciem pokładów węgla kamiennego w 1814 r. w osadzie Ostrowy Górnicze (dawniej zwanej Niemce).

W Sosnowcu do dziś pozostało kilkadziesiąt różnego typu osiedli robotniczych, choć są one w różnym stanie zachowania.

Wieża Ciśnień przy ul. Leśnej w Gliwicach
Szyby kopalniane i wieże ciśnień
Gliwice, ul. Leśna
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Jedna z najpiękniejszych wież ciśnień na Górnym Śląsku i najstarsza w Gliwicach; zbudowana w 1894 r. w stylu neogotyckim (backsteingotik); ma kształt ceglanego walca, na rzucie koła o średnicy ok. 17,5 m; na kamiennym cokole; część górna zwieńczona jest 2-kondygnacyjnym ozdobnym arkadkowym fryzem z blankami i ceglanymi rozetami tworzącymi attykę oraz ze spłaszczonym stożkowym dachem z iglicą. Styl architektoniczny tej wieży nawiązuje jak najbardziej do średniowiecznej historii miasta Gliwic.

Ciekawostki:

Obecnie jest własnością Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Gliwicach (PWiK); w planach jest rewitalizacja obiektu i stworzenie tam klubo-kawiarni na ok 150 osób przez wybranego dzierżawcę; zlokalizowana jest przy Stadionie Miejskim i w sąsiedztwie zbiornika wodnego z początku XX w., należącego do miasta.

Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka (CINIBA)
Współczesne
Katowice, ul. Bankowa 11a
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Wspólna biblioteka dwóch uczelni: Uniwersytetu Ekonomicznego i Uniwersytetu Śląskiego.  CINiBA jest tzw. biblioteką hybrydową umożliwiającą m.in. gromadzenie i udostępnianie równolegle wszystkich typów dokumentów, niezależnie od nośnika na jakim się znajdują. Biblioteka została uruchomiona w roku 2012.

Pełni również rolę miejsca wystaw, spotkań kulturalnych oraz konferencji naukowych.

Akademia Muzyczna w Katowicach
Zabytkowe i historyczne
Katowice, ul. Zacisze 3
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Historyczny budynek z przełomu XIX w i XX w., rozbudowany w latach 2005 – 2007 o Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej SYMFONIA. Zachował znakomitą, zrównoważoną relację pomiędzy „startym a nowym” czyli współczesne elementy, z dużym udziałem przeszkleń, harmonijne wpisują się w historyczną tkankę pierwotnego budynku.

Ciekawostki:

Gmach w stylu neogotyckim, z lat 1899 – 1901 wg projektu Alberta Weissa; powstał dla Królewskiej Szkoły Rzemiosł Budowlanych (do 1922 r.), potem był siedzibą Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego (do 1929 r.), aż do powstania Państwowego Konserwatorium Muzycznego, będącego początkiem dzisiejszej uczelni.

Nagrody i wyróżnienia:

Nagroda Marszałka Województwa Śląskiego w 2008 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną, w dziedzinie modernizacja.

Dawna siedziba Muzeum Śląskiego
Zabytkowe i historyczne
Katowice, ul. Korfantego 3
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Budynek dawnego hotelu z przełomu XIX i XX w., położony przy ul. W. Korfantego 3, który od grudnia 1984 roku był siedziba Muzeum Śląskiego. Adaptacja 4-pietrowego budynku trwała do 1992 r., kiedy zostały udostępnione ostatnie sale ekspozycyjne.

Muzeum Śląskie posiada zbiór ponad 118 tys. eksponatów z różnych dziedzin sztuki, a także archeologii, etnografii, historii, fotografii, plastyki nieprofesjonalnej.

Obecna siedziba Muzeum Śląskiego znajduje się na terenie dawnej Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice”.

Sztolnia Czarnego Pstrąga
Zabytkowe i historyczne
Tarnowskie Góry, ul. Szczęść Boże 81
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp płatny
Opis:

Sztolnia Czarnego Pstrąga to fragment sztolni odwadniającej królewską kopalnię srebra, cynku i ołowiu Fryderyk z XIX w. wydrążoną w dolomitowej skale. Sztolnia miała zapobiegać napływowi wód do kopalń, co do dziś jest realizowane. Obiekt zlokalizowany w centralnej części Parku w Reptach (o pow. ok. 200 ha), z bardzo bogatym drzewostanem (w tym: buki, dęby, graby, jesiony, lipy).

Zwiedzanie podziemnego korytarza to rejs łodzią na odcinku 600 m.

Ciekawostki:

Placówka wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (jedyne takie miejsce w województwie śląskim, a jedno z 17 w Polsce), a wraz z podziemiami Zabytkowej Kopalni Srebra to pomnik historii (rozporządzenie Prezydenta RP z 14 kwietnia 2004 r.).

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Zobacz także:

Film z kopalni rud ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi: https://www.youtube.com/watch?v=Vo2EHCY3u0M

 

Zabytkowa Kopania Srebra
Zabytkowe i historyczne
Tarnowskie Góry, ul. Repecka
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Opis:

Podziemna trasa turystyczna w podziemiach kopalni kruszców srebronośnych, która została  założona w triasowych dolomitach i wapieniach. Na terenie kopalni znajdują się: sala kinowa – konferencyjna i restauracja.

Od 2017 r. znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO (obejmując: podziemia tarnogórskie wraz z systemami odwadniania, infrastrukturą wodociągową i licznymi krajobrazami kulturowymi).

Ciekawostki:

Pod koniec XV w. nastąpił napływ poszukiwaczy – kopaczy srebra i ołowiu (historia mówi, że prawdopodobnie chłop z osady Tarnowice Jan Rybka, orząc pole, odkrył pierwszą bryłę rudy w korzeniach powalonego drzewa). Wkrótce powstała osada górnicza i „gory”, czyli po staropolsku „kopalnie lub szyby wydobywcze”, stąd nazwa miasta Tarnowskie Góry.

Od XVI w. był tu jeden z najważniejszych ośrodków górnictwa rud srebra, cynku i ołowiu w tej części Europy. Pod koniec XVIII w. rozpoczęto wydobycie w państwowej kopani Fryderyk; w ciągu kilku stuleci na obecnych terenach miasta wydrążono ok. 20 tysięcy szybów, 150 km chodników i kilkadziesiąt kilometrów sztolni odwadniających.

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Wieża spadochronowa w Parku Kościuszki
Zabytkowe i historyczne
Katowice, ul. Tadeusza Kościuszki
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Wieża spadochronowa wysokości 35 metrów, która w latach 50. XX w. była wykorzystywana do początkowego szkolenia lotniczego i szkolenia skoczków spadochronowych. Obecnie obiekt jest pomnikiem poświęconym wszystkim obrońcom Katowic, poległym i zamordowanym przez Niemców w 1939. To jedyna zachowana wieża spadochronowa w Polsce.

Ciekawostki:

W pierwszych dniach II wojny światowej harcerze Związku Harcerstwa Polskiego mieli stawić opór wkraczającym do miasta oddziałom Wehrmachtu.

Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego
Modernistyczne
Katowice, ul. Jagiellońska 25
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Monumentalny niezwykle ciekawy gmach z 1929 r. Składa się z 4 głównych skrzydeł, wewnątrz z centralnie zlokalizowaną częścią sejmową (sala Sejmu Śląskiego na 140 osób). Budynek tworzą 4 wysokie piętra, niski parter i 2 piętra podziemne (ze schronem i skarbcem, chronionym przed podkopem basenem i podziemny tunel prowadzący na zewnątrz). Kubatura budynku to niemal 161,5 tys. m3, ponad 600 pomieszczeń i 1300 okien, łączna długość korytarzy ponad 6 km, a obwód korytarza na piętrze to ok. 400 m (jak bieżni lekkoatletycznej).

Najbardziej reprezentatywnym miejscem, przypominającym renesansowe dziedzińce z krużgankami, jest Westybul z dachem w kształcie kopuły z kasetonami z rozetami (z herbem Śląska jako dzielnicy Polski i 11 herbów miast, które w okresie międzywojennym wchodziły w skład Województwa Śląskiego). Unikatową atrakcją jest tzw. winda paciorkowa (duża rzadkość w Europie, a w Polsce tylko 2 -3 takie urządzenia).

Ciekawostki:

Budowa gmachu Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego wiązała się z utworzeniem Województwa Śląskiego po podziale Górnego Śląska na część polską i niemiecką, w 1922 r. Ówcześnie województwo miało szeroką autonomię, w tym własny Sejm i Skarb Śląski. Już w 1923 r. rozpisano konkurs na projekt, a w 1929 r. gmach został poświęcony przez ks. bpa Arkadiusza Lisieckiego i przekazany przez ówczesnego Prezydenta II RP Ignacego Mościckiego.

Prócz funkcji urzędu, były tu siedziby innych instytucji publicznych (np. Muzeum Śląskie) i apartamenty mieszkalne dla wojewody i marszałka Sejmu (jedynym wojewodą zamieszkującym te pomieszczenia był Michał Grażyński). W czasie II wojny światowej była to siedziba władz niemieckiej jednostki administracyjnej.

Hala widowiskowo-sportowa Spodek
Hale widowiskowo-sportowe i stadiony
Katowice, al. Wojciecha Korfantego 35
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp bezpłatny
Opis:

Spodek: symbol – ikona Katowic, otwarty w 1971 r.; ówcześnie był największym i najnowocześniejszym obiektem widowiskowo-sportowy w Polsce. Budowę całego kompleksy rozpoczęto w 1964 r., potem przerwano na 1,5 roku z powodu obaw o błędy konstrukcyjne (których nie potwierdzono). Swoją zwyczajową nazwę zawdzięcza mieszkańcom, którym hala swoim kształtem przypominała UFO – dlatego nazwali ją Spodkiem.

Odbywały się tu liczne prestiżowe imprezy kulturalne (wystąpił tu Elton John, czy Tina Turner) i inne wydarzenia (jak 6 godzinne przemówienie Fidela Castro czy premiera Fiata 126p), a także i pokazy filmowe (wrażenia potęgował ogromny ekran).

Oprócz hali widowiskowo-sportowej to także: lodowisko, sala gimnastyczna i hotel z restauracją. Obecne to część Strefy Kultury Miasta Katowice (w sąsiedztwie znajdują się inne ikony Katowic: MCK, NOSPR, Muzeum Śląskie).

Ciekawostki:

Idea utworzenia hali widowiskowo-sportowej w Katowicach (ówcześnie Stalinogrodzie) pojawiła się już w 1955 r. Jako początkową lokalizację wskazywano Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku. W 1959 r. SARP ogłosiło konkurs na projekt: zwycięzcą został zespół projektantów z Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego z Warszawy, reprezentowany przez architektów Macieja Gintowta i Macieja Krasińskiego (konstruktorem był Andrzej Żórawski, wg projektu dachu podobnie zawieszonego w warszawskim Supersamie). Po prezentacji projektu, decyzją ówczesnego wojewody i przy poparciu gen. Jerzego Ziętka wyznaczono lokalizacja w pobliżu ścisłego centrum, w miejscu dawnej hałdy hutniczej i terenach ze szkodami górniczymi.

W 2009 r. obiekt przeszedł gruntowny remont, zachowując jednak swój oryginalny charakter. Liczba miejsc siedzących dla widzów zwiększyła się o 2,5 tys. (obecnie to ponad 11 tys. osób).

Po raz pierwszy w Europie dla celów cywilnych zastosowano tu amerykański wojskowy system monitoringu „Praetorian” (oprócz standardowego przekazywania obrazu, łączy informacje z wielu kamer na jednym ekranie).

Nowe Gliwice
Zrewitalizowane
Gliwice, ul. Bojkowska 37
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Zabudowania z początku XX w., będące pozostałością po kopalni Gliwice (Gliwitzer Grube), obejmują: cechownię z monumentalną wieżą ciśnień, łaźnię i maszynownię, wg projektu berlińskich architektów, kuzynów Emila i Georga Zillmannów.

Obecnie w maszynowni jest Oddział Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach (multimedialna wystawa, prezentuje odlewy artystyczne i historię odlewnictwa w mieście).

Ciekawostki:

Kopalnia Gliwice (dawniej Gliwitzer Grube) ma swoje początki w 1901 r., kiedy połączono 16 sąsiadujących ze sobą pól górniczych należących do Wiliama Suermondta i grupy przedsiębiorców z Nadrenii. Rozpoczęto od budowy biura, warsztatów, magazynów i pomieszczeń pracowniczych, a drążenie szybów nastąpiło 9 lat później. Pierwszy poziom wydobywczy, na głębokości 185 m, otwarto w 1911 r., a działalność zakończyła w 2000 r.

Słowo „cechownia” to spolszczona wersja niemieckiego określenia Zechenhaus (wymowa: Cechenhaus), oznaczającego „dom kopalniany”, czyli salę zborną/miejsce zbiórki górników przed i po pracy oraz modlitwy przed ołtarzem lub figurą świętej Barbary (patronki górników); zaś „zeche” to jedno z kilku słów oznaczających „kopalnię”.

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Starganiec
Plaże i zbiorniki wodne
Mikołów, ul. Owsiana / Katowice
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Starganiec to dawny staw, w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej zaadaptowany przez Hutę Baildon na ośrodek wodno-rekreacyjny dla pracowników. Tworzenie ośrodków rekreacyjnych dla pracowników przemysłu ciężkiego oraz mieszkańców dzisiejszej Metropolii było stałą praktyką zakładów pracy działających w XX wieku, czego przykładem są też m.in.: Nakło-Chechło w powiecie tarnogórskim, Dolina Górnika dla pracowników KWK Barbara w Chorzowie, Pogorie w Dąbrowie Górniczej, czy jezioro Paprocańskie.

Po przeprowadzonej przez Miasto Katowice modernizacji, w 2023 został oddany do użytkowania kompleks wypoczynkowy składający się z pomostu o części stałej i pływającej, nowych ścieżek i kładek nad wodą na przedłużeniu ścieżek, umocnione zostały brzegi, a cały teren został pozbawiony barier architektonicznych, dzięki czemu mogą z niego korzystać osoby o ograniczonej sprawności ruchowej.

Wokół Stargańca pojawiły się elementy małej architektury: altany, ławki, leżaki, stojaki na rowery, dodatkowo: toalety przenośne, hotele dla owadów, budki lęgowe dla ptaków, nowe drzewa: jabłonie, czereśnie, grusze i śliwy, boiska do siatkówki plażowej, strefa grillowa i strefa małej gastronomii (stanowiska dla foodtrucków). Całość jest oświetlona lampami solarnymi i zabezpieczona miejskim monitoringiem.

Ośrodek Rekreacyjno-Wypoczynkowy „Zadole”
Plaże i zbiorniki wodne
Katowice, ul. Wczasowa 8
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Skatepark PTG
Skateparki i pumptracki
Katowice, Pomnik Trudu Górniczego, ul. Górnośląska 57
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Aeroklub Śląski
Lotnictwo
Katowice, ul. Lotnisko 1
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Zagłębiowski Park Sportowy – ArcelorMittal Park
Hale widowiskowo-sportowe i stadiony
Sosnowiec, ul. gen. Mariusza Zaruskiego 2
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Wake Zone Stawiki
Sporty wodne
Sosnowiec, ul. Jana III Sobieskiego 49
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Stadion Zimowy
Lodowiska
Sosnowiec, ul. Zamkowa 4
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Stara Fabryka Drutu
Niezrewitalizowane
Gliwice, ul. Stanisława Dubois 45c
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Hala poprodukcyjna 2-kondygnacyjna, z końca XIX w., będąca ówcześnie częścią największego na Górnym Śląsku (Obereisen). Dolna część pełni funkcję koncertową, a górna to przestrzeń wystawiennicza.

Obecnie to miejsce wydarzeń kulturalnych – koncertów, wystaw, warsztatów, pokazów filmowych. Dolna część hali pełni funkcję koncertową, górna głównie wystawienniczą.

Planowana jest rewitalizacja obiektu.

Ciekawostki:

Koncern Obereisen założony został w 1887 r. przez niemieckiego przemysłowca Wilhelma Hegenscheidta (producenta z Westfalii innowacyjnych wyrobów typu liny stalowe i gwoździe produkowane na zimno) wraz ze swoim konkurentem, gliwickim przedsiębiorcą, Oscarem Caro.

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Ścianka Wspinaczkowa Poziom 450
Wspinaczka
Sosnowiec, ul. Narutowicza 51
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Muzeum Śląskie
Szlak zabytków techniki
Katowice, ul. T. Dobrowolskiego 1
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp płatny
Opis:

Siedziba muzeum powstała w 2015 r. na terenie nieczynnej kopalni węgla kamiennego Katowice (dawniej Ferdynand). Obiekt stanowi część Strefy Kultury Miasta Katowice (w sąsiedztwie znajdują się inne ikony Katowic: Spodek, NOSPR, MCK).

Koncepcja architektoniczna nawiązuje do przemysłowej historii Śląska i pierwotnej funkcji terenu, na którym stoi – dlatego większa część obiektu znajduje się pod ziemią, a na powierzchni są tylko przeszklone bryły i odrestaurowanie obiekty zabytkowe (głównie z XIX w.). Atrakcją jest wieża wyciągowa szybu Warszawa II o wysokości 40 m, do której dobudowano panoramiczną windę, pozwalającą zwiedzającym dotrzeć do górnej platformy, skąd rozciąga się widok na całe miasto. Budynek był licznie nagradzany.

Ciekawostki:

Muzeum Śląskie zostało powołane uchwałą Sejmu Śląskiego w 1929 i działało do wybuchu II wojny światowej. Pierwszą stałą siedzibę wzniesiono w 1939 r. Był to jeden z najnowocześniejszych obiektów wystawienniczych w Europie w stylu modernistycznym. Niestety nigdy nie zafunkcjonował – tuż po wybuchu II wojny światowej został rozebrany przez Niemców (eksponaty udało się ocalić przechowując w magazynach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, choć w wyniku walk frontowych, zarządu radzieckiego komisarza wojennego i szabrowników część zbiorów zniszczeniu i rozproszeniu).

Przez 33 lata siedziba Muzeum mieściła się w dawnym Grand Hotelu na Rynku w Katowicach (zbudowanym w 1984 r., wg projektu architekta Ignatza Gruenfelda).

Nagrody i wyróżnienia:

Nagroda Grand Prix w 2014 r. Stowarzyszenia Architektów RP w konkursie Architektura Roku oraz nagroda Grand Prix Marszałka Województwa Śląskiego w 2015 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną.

Wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego w 2018 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną („Rewitalizacja zabytkowych budynków Łaźni Głównej i Stolarni wraz z przyległym terenem dawnej kopalni Katowice i budową niezbędnej infrastruktury na potrzeby Muzeum Śląskiego w Katowicach”).

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Osiedle Nikiszowiec
Szlak zabytków techniki
Katowice, os. Nikiszowiec (ul. św. Anny)
Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp bezpłatny
Opis:

Osiedle robotnicze dla górników kopalni Giesche, wybudowane w latach 1908-1918, z inicjatywy koncernu Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche), według projektu berlińskich architektów, kuzynów Emila i Georga Zillmannów. Powstawało, kiedy brakowało już miejsca na osiedlu Giszowiec. Zbudowano je na powierzchni 20 ha, gdzie docelowo miało zamieszkać ok. 5000 robotników i urzędników. Powstało 9 budynków 3-kondygnacyjnych, tworzących czworoboki z wewnętrznymi dziedzińcami (dawniej zlokalizowane były w tym miejscu chlewiki, komórki i piece do wypieku chleba), połączone przewiązkami. Detale architektoniczne są urozmaicone i zdobią wszystkie obiekty. Całość tworzy charakter zwartej, kwartałowej zabudowy o charakterze miejskim, z centralnym punktem, czyli placem Wyzwolenia i monumentalnym kościołem p.w. Św. Anny, a także zlokalizowanymi ówcześnie budynkami usługowymi, takimi jak: sklepy (tzw. konzumy), restauracja, posterunek policji, szkoła, pralnia z suszarnią i łaźnią.

Na terenie osiedla są dwa urokliwe i stylowe miejsca, choć utrzymane w różnym klimacie. Pierwsze to piekarnia z długoletnią tradycją z rozwiniętą częścią gastronomiczną i cukierniczą, z wnętrzem przypominającym dawną izbę kuchenną ze „starymi” meblami i tzw. byfyjem (bufetem), zlokalizowana w urokliwych podcieniach przy rynku. Drugie to restauracja Prohibicja, utrzymana nieco w klimacie industrialnym, ale i retro, zlokalizowana w jednym z familoków, gdzie menu łączy tradycję z nowoczesnością.

Ciekawostki:

Nazwa osiedla pochodzi od nazwy szybu Nickischschacht (potem Poniatowski), z początku XX w., co upamiętniało barona Nickisch von Rosenegk (członka rady nadzorczej ówczesnego właściciela tych terenów koncernu Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche).

Dziś Nikiszowiec staje się coraz popularniejszy, zarówno do zamieszkania, jak i dla turystów. Jego niewątpliwą zaletą jest zachowany cały układ urbanistyczny, oddający klimat czasów powstania osiedla. Zabudowa wpisana do rejestru zabytków, a w 2011 r. została uznane za pomnik historii (na mocy Rozporządzenia Prezydenta RP).

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Zobacz także:

W zabudowaniach Nikiszowca Muzeum Historii Katowic stworzyło ciekawą ekspozycję o na pozór prozaicznej tematyce: mydło i prani – jest ona dostępna w wersji wirtualnej pod adresem: https://my.matterport.com/show/?m=bisibUnfTk6

Osiedle Giszowiec
Szlak zabytków techniki
Katowice, os. Giszowiec
Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Osiedle robotnicze dla górników kopalni Giesche, wybudowane w latach 1906-1910, na zlecenie dyrektora spółki Antona Uthemanna, wg projektu berlińskich architektów, kuzynów Emila i Georga Zillmannów. Zbudowane na parceli 800 m x 1200 m, obejmowało 2-, 3-, 4-rodzinne domy z ogródkami, wzorowane na górnośląskiej chacie wiejskiej oraz budynki handlowe i usługowe, w tym: osiedlowa pralnia z 32 stanowiskami pralniczymi wraz z łaźnią (co było wtedy bardzo nowoczesnym rozwiązaniem). Centralnym punktem był Plac pod Lipami i efektowny budynek Karczmy Śląskie.

Zabudowa objęta ochroną konserwatorską.

Ciekawostki:

Osiedle, zlokalizowane na skraju lasu, nawiązywało do koncepcji urbanistycznej miasta ogrodów (jej twórcą był angielski urbanista Sir Ebenezer Howard). Niestety w okresie PRL, w 1969 r. wyburzono ok. 2/3 tego założenia, przy okazji budowy wieżowców mieszkalnych.

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Muzeum Hutnictwa Cynku Walcownia
Szlak zabytków techniki
Katowice, ul. 11 Listopada 50
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Opis:

Placówka przedstawia historię rozwoju hutnictwa cynku na Górnym Śląsku w poprzemysłowej przestrzeni wystawienniczej o powierzchni ponad 5000 m2, w halach dawnej walcowni cynku. Podstawą ekspozycji jest unikatowy ciąg technologiczny do produkcji blach cynkowych, który tworzą m.in. piece do topienia, piec grzewczy do płyt cynkowych, karuzela odlewnicza, walcarki wstępne i wykańczające oraz nożyce do cięcia blach. Znajduje się tu również zespół 4 oryginalnych maszyn parowych w przeszłości napędzających urządzenia w walcowni.

W muzeum znajduje się także jedna z największych i najbardziej wszechstronnych kolekcji w Polsce zabytkowych motocykli Harley-Davidson i Indian. Modele pochodzą z lat 1920 – 1986, są odrestaurowane i sprawne technicznie (w czasie cyklicznie organizowanych „Rozruchów Maszyn” pojazdy są uruchamiane i prezentowane zwiedzającym). Od 2016 r. można oglądać kolekcję zabytkowych spalinowych silników stacjonarnych Jacoba Pepinga – ponad 50 silników wyprodukowanych przez cały XX w. (prezentuje to historię rozwoju napędu spalinowego). Znajdują się tu również niewielkie silniki warsztatowe do napędzania m.in. tokarek i pił oraz potężne 12- cylindrowe silniki umożliwiające napędzanie dużych zespołów maszyn i okrętów.

Ciekawostki:

Przełom XVIII w. i XIX w. to intensywna industrializacja i urbanizacja Górnego Śląska w związku z lokalnie występującymi zasobami naturalnymi. Zachodzące przemiany gospodarcze w krótkim czasie przekształciły rolniczy region w jeden z największych ośrodków przemysłowych Europy, funkcjonujący aż do przełomu lat 80. i 90. XX w.

Licznie powstawały tu kopalnie: najpierw galmanu (wykorzystywanego do wyrobu mosiądzu), potem węgla kamiennego i budowano huty żelaza, a także podejmowano próby wytopu cynku (wciąż mało znanej technologii).

Pierwsze udane próby przetopu cynku nastąpiły w 1792 r. w hucie szkła w Wesołej należącej do dóbr książąt pszczyńskich (dokonane przez Johanna Christiana Ruhberga). O ważności, a nawet przełomowości dla historii hutnictwa, świadczy szczególna ochrona tej nowej technologii (a autor tego wyczynu był określany przydomkiem „śląski Faust”). Technologia polegała na skropleniu jego stanu lotnego, przy równoczesnym wyeliminowaniu powietrza. Korzystano do tego z mufli (tj. komory szczelnie zamkniętej, z materiałów ogniotrwałych, np. gliny, stali, szamotu, ogrzewanej z zewnątrz), wzorowanej na szklarskich donicach. Mimo wielkiej tajemnicy, wkrótce szczegóły poznali inni przemysłowcy. I już w 1837 r. działało w okolicy aż 49 zakładów wtapiających ten metal. Z czasem wyłoniło się 4 największych producentów: książę Hohenlohe w Wełnowcu i hrabia Donnersmarck w Nowej Wsi oraz Śląskie Kopalnie i Cynkownie w Lipinach i koncern Georg von Giesche’s Erben (Towarzystwo Górnicze Spadkobierców Jerzego von Giesche). W Szopienicach (powstała tu w 1834 r. Huta cynku Wilhelmina, a potem w jej najbliższym sąsiedztwie budowano dalsze zakłady hutnicze m.in.: Uthemann, Bernhardi, Walter Croneck. Na początku XX w. szopienicki kombinat hutniczy produkował niemal 25 t. ton cynku i zatrudniał ponad 2100 osób).

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Fabryka Porcelany
Szlak zabytków techniki
Katowice, ul. Porcelanowa 23
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Fabryka Porcelany, inaczej Park Przemysłowo-Technologiczny Porcelana Śląska „Park”, mieści się przy ul. Porcelanowej 23 w Katowicach, na byłych terenach przemysłowych. Fabryka Porcelany stanowi unikatowy kompleks budynków pochodzących z przełomu XIX i XX wieku. Pełniły one wówczas funkcję fabryki pasz, która w latach 1923-25 została przebudowana na fabrykę „Porcelana Giesche”. W 1952 r. zmieniono nazwę zakładów i znak fabryczny na „Bogucice”. Dziś przestrzeń Fabryki to miejsce spotkań, koncertów, ciekawych wydarzeń kulturalnych. Znajduje się w niej również salon z porcelaną Bogucice a także galeria i fabryka, która produkuje kolekcjonerskie i okolicznościowe serie porcelany. Prace rewitalizacyjne dawnej fabryki porcelany rozpoczęto z inicjatywy Fundacji Giesche. Obiekt jest ponadto najbardziej multifunkcyjnym miejscem w regionie, gdyż swoje siedziby mają tutaj głównie firmy branż kreatywnych i IT. Na jej terenie znajdują butiki projektantów mody i wyposażeniem wnętrz, restauracje, klub muzyczny, klub fitness, kliniki medyczne oraz strefa kreatywności dla dzieci „Bajka Pana Kleksa”.

Ciekawostki:

W ramach kompleksu Fabryki Porcelany, wpisanego jako całość do gminnej ewidencji zabytków, znajdują się bardzo cenne obiekty architektury poprzemysłowej, m.in. budynki starej piecowni, malarni czy wzorcowni służących przez blisko 100 lat do produkcji porcelany, a także tak charakterystyczne dla górnośląskiego krajobrazu wieża wodna i komin.

Radiostacja
Szlak zabytków techniki
Gliwice, ul. Tarnogórska 127-129-131
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp płatny
Opis:

Wieża antenowa o wys. 11 m., z drewna modrzewiowego, skręconego mosiężnymi śrubami. Do dziś to najwyższa drewniana budowla w Europie. Jej historia związana jest z tzw. prowokacją gliwicką (31 sierpnia 1939 r.). Był to napad siedmioosobowego oddziału niemieckiego ucharakteryzowanego na powstańców śląskich na budynek przy ul. Tarnogórskiej, w celu obciążenia Polski odpowiedzialnością za wybuch II wojny światowej i usprawiedliwienie jej rozpoczęcia przez Niemców (jako tzw. obrona konieczna). Po sterroryzowaniu obsługi, napastnicy usiłowali odczytać po polsku odezwę, zapowiadającą polską ofensywę i wzywającą do powstania. Wygłoszono tylko początek komunikatu, a treść nie zyskała dużego zasięgu, gdyż właściwy sprzęt nagłaśniający był w innym miejscu. Zostało to potwierdzone w zeznaniach złożonych na procesie norymberskim przez dowodzącego akcją – Alfreda Helmuta Naujocksa (funkcjonariusza służby bezpieczeństwa SD i oficera SS).

W 2017 r. została wpisana na listę Pomników Historii, na której znajdują się obiekty o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych dla dziedzictwa kulturowego Polski.

Obecnie otoczenie wieży jest dostępne dla odwiedzających, a sama wieża wciąż służy celom komunikacyjnym jako maszt dla kilkudziesięciu różnych anten.

Ciekawostki:

Gliwice w 1939 r. były miastem przygranicznym (za rogatkami przebiegała granica z Polską). W celu szerzenia propagandowego przekazu o niemieckiej roli Gliwic, w 1935 r. oddano do użytku stację nadajnika (Gleiwitzer Sender) przy ul. Tarnogórskiej i umieszczono pionową antenę na wieży. Radiostacja służyła do retransmisji programu rozgłośni wrocławskiej, czyli Reichssender Breslau (audycje słyszalne były po obu stronach granicy Górnego Śląska, a nocą (gdy emisja sygnału była lepsza) także w całej Europie, części Azji, a nawet Ameryce Północnej.

Napad na radiostację gliwicką (kryptonim „Tannenberg”) stanowił fragment szerzej zakrojonej akcji, obejmującej ciąg granicznych prowokacji – podobne napady na niemiecki posterunek celny w Stodołach (Hochlinden) i leśniczówkę w Byczynie (Pitschen) i symulowane zamachy na niemieckie instytucje i symbole w województwie śląskim, na polskim Pomorzu i w Wielkopolsce, a w Katowicach agenci SD podłożyli bombę pod gmachem drukarni „Kattowitzer Zeitung”, czołowego niemieckiego dziennika w województwie śląskim.

Nagrody i wyróżnienia:

Nagroda Marszałka Województwa Śląskiego w 2010 r. w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną, w kategorii urbanistyka.

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Galeria Szyb Wilson
Szlak zabytków techniki
Katowice, ul. Oswobodzenia 1
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Opis:

Szyb jest największą prywatna galeria sztuki w Polsce, o powierzchni wystawienniczej ponad 2500 m². Zlokalizowana jest w budynku Szybu Wilson (dawniej Richthofen i Hulda), wg projektu berlińskich architektów, kuzynów Emila i Georga Zillmannów.

Galeria została otwarta w 2001 r. w zrewitalizowanym budynku cechowni i łaźni szybów Wilson Kopalni Wieczorek. Galeria stanowi połączenie postindustrialnej przeszłości ze współczesnością.

Galeria kojarzy się z tzw. Grupą Janowską (oficjalna nazwa: Koło Malarzy Nieprofesjonalnych); to malarze amatorzy, wywodzący się ze środowiska robotniczego, zwykle górniczego; To fenomen i unikatowe zjawisko w kulturze; historia grupy sięga lat 30. XX w.; została założona przez Teofila Ociepkę, zafascynowanego (uznany był, obok krynickiego Nikifora, za najbardziej znanego polskiego „prymitywistę”). Po II wojnie światowej twórcy gromadzili się w Zakładowym Domu Kultury Kopalni Wieczorek, założonym przez Ottona Klimczoka. Galeria posiada unikalną własną kolekcję sztuki współczesnej, w tym właśnie starej Grupy Janowskiej i współczesnych artystów naiwnych. A jednym z najważniejszych cyklicznych wydarzeń jest Art Naif Festiwal, prezentujący prace artystów naiwnych z całego świata. Galeria bywa też udostępniana na koncerty, festiwale, bale, spektakle, konferencje, a także jest miejscem realizacji zdjęć filmowych, teledysków, artystycznych sesji zdjęciowych, pokazów mody, itp.

Ciekawostki:

Nazwa szybu, nadana w 1935 r., pochodzi od nazwiska prezydenta Stanów Zjednoczonych. Po wojnie szyb należał do Kopalni Wieczorek. W 1995 r. szyb zamknięto, a od 1998 r. rozpoczął się proces jego adaptacji na galerię sztuki współczesnej, przez podmiot prywatny.

Szyb służy do udostępnienia złoża i wentylacji kopalni. Nierzadko tworzy zespół kilku budynków; najbardziej charakterystyczna i widoczna na powierzchni jest wieża szybowa (nadszybie i zrąb). Różne są rodzaje szybów. Ze względu na zróżnicowane funkcje mamy szyby: skipowy (do wywozu urobku), wentylacyjny (wdechowy i wydechowy), podsadzkowy, materiałowy, zjazdowy, a ze względu na położenie wyróżniamy szyby: główny (w centralnej części obszaru górniczego i peryferyjny/pomocniczy (przy granicach obszaru górniczego). Elementy szybu to:

  • nadszybie;
  • rura szybowa (odcinek między nadszybiem a rząpiem, podzielony na przedziały o różnym przeznaczeniu);
  • podszybie (na kolejnych poziomach kopalni bezpośrednio przylegające do szybu);
  • rząpia (dolna część szybu, leżąca poniżej najgłębszego poziomu wydobywczego).
Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Muzeum Techniki Sanitarnej
Szlak zabytków techniki
Gliwice, ul. Edisona 16
Strona internetowa Dojazd
Wstęp bezpłatny
Opis:

Placówka zlokalizowana w budynku przepompowni z początku XX w., na terenie Centralnej Oczyszczalni Ścieków. Znajdują się tu zabytkowe urządzenia techniki sanitarnej, takie jak: zastawki, pompy i kompresory.

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Oddział Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach
Szlak zabytków techniki
Gliwice, ul. Bojkowska 37
Strona internetowa Dojazd
Wstęp płatny
Opis:

Filia Muzeum w Gliwicach eksponuje zbiór odlewów artystycznych z brązu i żeliwa; mieści się w dawnej maszynowni kopalni Gliwice.

Ciekawostki:

Początki kopalni Gliwice (Gliwitzer Grube) sięgają 1901 r. (gdy połączono 16 pól górniczych należących do Wiliama Suermondta i kilkunastu przedsiębiorców z Nadrenii), a działała w latach 1912 – 2000.

Dodatkowe informacje:

Zwiedzanie filii Muzeum jest bezpłatne dla wszystkich w soboty [stan na lipiec 2023].

Sztolnia Królowa Luiza
Szlak zabytków techniki
Zabrze, ul. Wolności 408
Strona internetowa Dojazd
Zobacz koniecznie
Wstęp płatny
Opis:

Podziemno-naziemny kompleks pogórniczy udostępniony do zwiedzania, powstały w oparciu o jedną z najstarszych kopalń węgla kamiennego Górnego Śląska. Stanowi prawdziwy pomnik przemysłowej historii tego obszaru, a jednocześnie niepowtarzalną atrakcję turystyczną w skali Europy. Zabrzański odcinek, o długość ok. 2,5 km, został udostępniony turystom (całkowita długość to ponad 14 km: od wylotu w centrum Zabrza do dawnej kopalni Król w Chorzowie – szyb Krug – nieistniejący od 2015 r.).

Z obiektem tym wiąże się Łaźnia Łańcuszkowa, od której rozpoczyna się zwiedzanie kompleksu.

Ciekawostki:

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna jest wybitnym dziełem inżynierskim, które świadczy o rozwoju techniki w I poł. XIX w. (jednym z ówczesnych wyzwań było drążenie chodnika z dwóch przeciwległych kierunków i konieczności zachowania spływu wody). Jej początki sięgają XVIII w. kiedy odkryto złoża węgla kamiennego i trzeba było usuwać wodę napływającą do wyrobisk.  Przed pojawieniem się pierwszych maszyn parowych czerpano ją do beczek wyciąganych kołowrotami lub kieratami konnymi, albo stosowano pompy poruszane kieratami. Wysokie koszty odwadniania kopalni i transportu węgla wymusiły potrzebę innowacyjnego systemu odwadniająco-transportowego.

Budowa sztolni trwała 64 lata (1799 – 1863 r.) i nastąpiła z inicjatywy hrabiego Friedricha Wilhelma von Redena, który podpatrzył to rozwiązanie podczas swojego pobytu w Anglii. Stając się najdłuższą hydrotechniczną budowlą podziemną związaną z górnictwem węgla kamiennego w Europie. Umożliwiała odwodnienie 2 kopalń państwowych i ok. 20 kopalń prywatnych oraz udostępniała coraz głębsze pokłady węgla do eksploatacji; stanowiła też fragment drogi wodnej łączącej Górny Śląsk z portami Europy Zachodniej, poprzez Kanał Kłodnicki, którego początkiem był wylot ze sztolni.

Dodatkowe informacje:

Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.